Nos personalia non concoquimus. Nostri consocii (Google, Affilinet) suas vias sequuntur: Google, ut intentionaliter te proprium compellet, modo ac ratione conquirit, quae sint tibi cordi. Uterque consocius crustulis memorialibus utitur. Concedis, si legere pergis.
 
 
 

Publius Vergilius Marol
Aeneis VI

Verg.Aen.6,752-853: Die Römerschau. Anchises-Rede

Vorherige Datei Folgende Datei
752
753
754
Dixerat Anchises natumque unaque Sibyllam
conventus trahit in medios turbamque sonantem,
et tumulum capit, unde omnis longo ordine posset
755
756
757
758
750
adversos legere et venientum discere vultus.
'Nunc age, Dardaniam prolem quae deinde sequatur
gloria, qui maneant Itala de gente nepotes,
inlustris animas nostrumque in nomen ituras,
expediam dictis, et te tua fata docebo.
 
760
761
762
763
764
ille, vides, pura iuvenis qui nititur hasta,
proxima sorte tenet lucis loca, primus ad auras
aetherias Italo commixtus sanguine surget,
Silvius, Albanum nomen, tua postuma proles,
quem tibi longaevo serum Lavinia coniunx
765
766
educet silvis regem regumque parentem,
unde genus Longa nostrum dominabitur Alba.
 
767
768
769
proximus ille Procas, Troianae gloria gentis,
et Capys et Numitor et qui te nomine reddet
Silvius Aeneas, pariter pietate vel armis
770
771
772
773
774
egregius, si umquam regnandam acceperit Albam.
qui iuvenes! quantas ostentant, aspice, viris
atque umbrata gerunt civili tempora quercu!
hi tibi Nomentum et Gabios urbemque Fidenam,
hi Collatinas imponent montibus arces,
775
776
Pometios Castrumque Inui Bolamque Coramque;
 haec tum nomina erunt, nunc sunt sine nomine terrae. 
 
777
778
779
quin et avo comitem sese Mavortius addet
Romulus, Assaraci quem sanguinis Ilia mater
educet. viden, ut geminae stant vertice cristae

780
781
782
783
784

et pater ipse suo superum iam signat honore?
en huius, nate, auspiciis illa incluta Roma
imperium terris, animos aequabit Olympo,
septemque una sibi muro circumdabit arces,
felix prole virum: qualis Berecyntia mater
785
786
787
invehitur curru Phrygias turrita per urbes
laeta deum partu, centum complexa nepotes,
omnis caelicolas, omnis supera alta tenentis.
 
788
789
     huc geminas nunc flecte acies, hanc aspice gentem
Romanosque tuos. hic Caesar et omnis Iuli
790
791
792
793
794
progenies magnum caeli ventura sub axem.
hic vir, hic est, tibi quem promitti saepius audis,
Augustus Caesar, divi genus, aurea condet
saecula qui rursus Latio regnata per arva
Saturno quondam, super et Garamantas et Indos
795
796
797
798
799
proferet imperium; iacet extra sidera tellus,
extra anni solisque vias, ubi caelifer Atlas
axem umero torquet stellis ardentibus aptum.
huius in adventum iam nunc et Caspia regna
responsis horrent divum et Maeotia tellus,
800
801
802
803
804
et septemgemini turbant trepida ostia Nili.
nec vero Alcides tantum telluris obivit,
fixerit aeripedem cervam licet, aut Erymanthi
pacarit nemora et Lernam tremefecerit arcu;
nec qui pampineis victor iuga flectit habenis
805
896
807
Liber, agens celso Nysae de vertice tigris.
et dubitamus adhuc virtutem extendere factis,
aut metus Ausonia prohibet consistere terra?
 
808
809
     quis procul ille autem ramis insignis olivae
sacra ferens? nosco crinis incanaque menta
810
811
812
813
814
regis Romani primam qui legibus urbem
fundabit, Curibus parvis et paupere terra
missus in imperium magnum. cui deinde subibit,
otia qui rumpet patriae residesque movebit
Tullus in arma viros et iam desueta triumphis
815
816
agmina. quem iuxta sequitur iactantior Ancus
nunc quoque iam nimium gaudens popularibus auris.
 
817
818
819
vis et Tarquinios reges animamque superbam
ultoris Bruti, fascisque videre receptos?
consulis imperium hic primus saevasque securis
820
821
822
823
824
accipiet, natosque pater nova bella moventis
ad poenam pulchra pro libertate vocabit,
infelix, utcumque ferent ea facta minores:
vincet amor patriae laudumque immensa cupido.
quin Decios Drusosque procul saevumque securi
825 aspice Torquatum et referentem signa Camillum.
 
826
827
828
829
illae autem paribus quas fulgere cernis in armis,
concordes animae nunc et dum nocte prementur,
heu quantum inter se bellum, si lumina vitae
attigerint, quantas acies stragemque ciebunt,
830
831
832
833
834
aggeribus socer Alpinis atque arce Monoeci
descendens, gener adversis instructus Eois!
ne, pueri, ne tanta animis adsuescite bella
neu patriae validas in viscera vertite viris;
tuque prior, tu parce, genus qui ducis Olympo,
835 proice tela manu, sanguis meus! -
 
836
837
838
839
ille triumphata Capitolia ad alta Corintho
victor aget currum caesis insignis Achivis.
eruet ille Argos Agamemnoniasque Mycenas
ipsumque Aeaciden, genus armipotentis Achilli,
840
841
842
843
844
ultus avos Troiae templa et temerata Minervae.
quis te, magne Cato, tacitum aut te, Cosse, relinquat?
quis Gracchi genus aut geminos, duo fulmina belli,
Scipiadas, cladem Libyae, parvoque potentem
Fabricium vel te sulco, Serrane, serentem?
845
846
quo fessum rapitis, Fabii? tu Maximus ille es,
unus qui nobis cunctando restituis rem.
 
847
848
849
excudent alii spirantia mollius aera
(credo equidem), vivos ducent de marmore vultus,
orabunt causas melius, caelique meatus
850
851
852
853
describent radio et surgentia sidera dicent:
tu regere imperio populos, Romane, memento
(hae tibi erunt artes), pacique imponere morem,
parcere subiectis et debellare superbos.'

752-755 Auftakt: 752 una - adv.: zusammen (mit ihm)  | 753 conventus, us, m - Versammlung, Schar | sonare, o, ui, itum - schwirren, summen | 754 capit - er nimmt ein, erreicht, gewinnt (= ascendit) | posset - konsek./ final. Konj. | 755 adversos - prdk.: als entgegen kommende, von vorn, von Angesicht zu Angesicht | legere - auslesen, mustern, besichtigen | discere = cognoscere 


756-759 Proömium des Anchises: 756 age - wohlan! (zu expediam) | quae gloria Dardaniam prolem sequatur - Indir. Frage von expediam abhg. (ebenso: qui nepotes te maneant)  |  Dardanius, a, um - trojanisch (Antithese zu Itala de gente: Diese Antithese wird in der Verbindung von Aeneas und Lavinia überwunden werden)  | deinde - künftig, in Zukunft | 757 qui <te> maneant - die auf dich warten (sie warten darauf, dass Aeneas seinen Teil zum fatum beiträgt) | 758 inlustris, e - erlaucht | nostrumque in nomen ituras - die in unseren Namen eintreten, ihn weiterführen werden | 759 expedire - losbinden, entfalten, erklären (= explicare) | 
760-776 Die Königsreihe von Alba Longa: 760 vides<ne> - parenthetischer Einschub | hasta pura - Ehrenlanze | niti (mit Abl.) - sich stützen auf |  761 proxima lucis - der Oberwelt am nächsten | sorte - derReihe nach | 762 aetherias - superas | surgere, o, surrexi, surrectum - emporsteigen | Italo commixtus sanguine (aus der Verbindung des Aeneas mit Lavinia) | 763 Silvius | Albanum nomen - mit rein albanischem (italischem) Namen (Alba Longa) | postumus, a, um - spätgeboren, letztgeboren | 764 serus, a, um - spätgeboren (prdk.) | Lavinia | 765 educet - Futur von educere (= pariet) | silvis = in silvis (Erklärung des Namens; vgl. Liv.1,3,6) | 766 unde - von dem an (= ex quo) | Alba Longa - abl.locat. | 767 Procas | 768 et Capys et Numitor | 769 Silvius Aeneas |pariter <atque tu> | 770 regnandam ... Albam - die Herrschaft über Alba | 772 atque - und dazu noch | 772 tempus, oris, n - Schläfe | corona civilis - corona civica (sonst aus Metall, man erhält sie als Auszeichnung für die Rettung eines Mitbürgers. Hier aus Eiche und Auszeichnung für die kolonisatorischen Leistungen) | 773 hi sc. <condent> | 774 montibus - Dat. des Ziels | 776 nomina - prägnant: bedeutende Namen 
777-787 Gründung: Romulus: 777 quin et = quin etiam | avo - sc. Numitori | comitem se addere - sich zugesellen | quem Ilia mater sanguinis Assaraci - "vom Blut des Assaracus" (Gen. des Bereichs) | Mavortius - zu Mars gehörig, Marssohn | 779 viden = videsne | vertex, icis, m - Scheitel (vertice = in vertice) | crista, ae, f - Helmbusch | 780 Entweder: pater superûm... suo honore - durch sein (d.h. das dem Romulus verliehene, gebührende) Ehrenzeichen (sc. den doppelten Helmbusch als Zeichen der künftigen Apotheose); oder: pater ipse (=Mars) <eum> suo (=Martis) honore iam superum signat - zeichnet ihn schon als Gott aus; oder "honore superûm" - durch das Ehrenzeichen der Götter | 781 huius auspiciis - durch seine Auspizien (unter seiner Leitung, seinem Schutz, Segen: Anspielung auf das "augurium augustum", das Romulus in den 12 Geiern zuteil wurde) | 782 vgl. Verg.Aen.1,287 | 783 una - das einzige Rom; prdk.: Rom wird als als eine Stadt... (Antithese: una - septem) (wegen der metrischen Kürze des -a kein Adv.!) | 784 felix (+ Abl.) - gesegnet (mit...) |  proles - virûm - Heldensöhne | qualis - wie | Berecyntia mater - Kybele | curru - ihr Wagen ist mit Löwen bespannt | turritus, a, um - Kybele trägt eine Mauerkrone (corona muralis) | 786 laeta deûm partu (Abl. causae) steht in Antithese zu felix prole virûm | partus, us, m - Geburt, Niederkunft, h.: Geschlecht (= proles) | caelicola, ae, m - Himmelsbewohner | supera alta tenentes - Bewohner der himmlischen Höhen | 
788-807 Neugründung: Augustus und die Rom-Idee: 788 geminas acies - deine beiden Augen | 789 Romanosque - explicatives "-que" | hic sc. <est; venit> | 790 ventura - der bestimmt ist zu kommen | axis, is, m - Himmelsachse, Himmel | 792 divi genus - des vergöttlichten <Caesars> Sohn | condere - gründen, heraufführen | 793 Latio - für Latium (od.: abl. loc.) | 794 Saturno - Dat. auct. zu regnata (unter Saturns Herrschaft in Latium herrschte die Goldene Zeit) | super et = et super | Garamantes, um, m - Volk in Innerafrika | 795 iacet extra... - Hyperbel | aptus, a, um = ornatus, a, um | 798 huius in adventum - in Erwartung seiner Antwort | iam nunc.. horrent - schon jetzt (obwohl er noch nicht lebt) | Caspia regna - die Reiche am Kaspischen Meer | 799 divûm responsa - Götterbescheide | Maeotia tellus - das Land um das Asowsche Meer (Maeotis, idis, f - Asowsches Meer: nördl. Schwarzes Meer) | 800 trepidare - h. in Unruhe geraten (intr.) | 801 nec vero - in der Tat nicht | Alcides - der Enkel des Alkeus (des Vaters von Amphitryon) ist Herakles | tantum telluris - so viel Land (gen. partit.) | obivit = obiit (bereisen, durchqueren) | 802 licet... fixerit - mag er auch erlegt haben... (concessivus) | aeripes, pedis - erzfüßig, unermüdlich (aeripes cerva = die Kerynitische Hirschkuh) | Erymanthus, i, m - das arkadische Gebirge, nach dem der Erymanthische Eber benannt ist | 803 Lerna - im Sumpfgebiet von Lerna (Argolis) hatte Herakles die Hydra zu erlegen | 804 pampineus, a, um - aus Weinlaub, mit Weinlaub verziert | iuga flectere - sein Gespann lenken | 805 Liber = Dionysos | Nysa - Der Heimatberg des Dionysos (in Indien ?). Von dort tritt er mit seinem Gespann seinen Siegeszug durch die Welt an | 806 et dubitamus - und da zögern (+ Inf.) wir noch | virtutem extendere factis - die Tüchtigkeit durch Taten entfalten | 807 Ausonia terra (= Italia) - abl. loc. | consistere - uns ansiedeln, Fuß fassen 
808-816 Aufstieg: Drei römische Könige: 808-812 Numa Pompilius | 808 ramis insignis olivae - Kennzeichnung als Priester | 809 incanus, a, um - ergraut, grau | mentum, i, n - Kinn, Bart | 810 primam = novam; nuper conditam | 812 missus = emissus; dimissus - herkommend, entsendet | in imperium <suscipiendum> - zur <Übernahme der> Macht |  812-815 Tullus Hostilius (der dritte röm. König) | 812 subire = succedere | 813 reses, idis - sitzen geblieben, träge, untätig | 814 desuetus (+Abl.) - entwöhnt (einer Sache) | 815-816 Ancus Marcius (der vierte röm. König) | 815 iactantior - allzu prahlerisch (gegenüber Tullus Hostilius fühlte er sich als Enkel des Numa Pompilius überlegen.) | 816 nunc quoque iam - auch jetzt schon (in der Unterwelt, nicht später erst) |
817-825 Wandel und Entfaltung: Repräsentanten der Republik: 817-823 L.Iunius Brutus  817 Tarquinios reges: L.Tarquinius Priscus, Servius Tullius, L.Tarquinius Superbus | 817 animamque superbam - Brutus erscheint hier selbst im Zwielicht verdienten Stolzes und der überheblichkeit (auf den Caesarmörder D.Iunius Brutus darf kein ungetrübtes Licht fallen) | 818 ultor - Brutus ist "Rächer" weil er den Ehebruch des  Sextus Tarquinius an Lucretia der Gattin des L.Tarquinius Collatinus rächte und zugleich Tarquinius Superbus für seine Tyrannei. | fasces receptos -  die Fasces sind ebenfalls Symbol der Freiheit und staatlicher Zwangsmacht | 821 pro libertate - vgl. Verg.Aen.8,648 | vocare - h.: vor Gericht fordern (Die Söhne des Brutus hatten an einer Verschwörung zur Wiedereinsetzung der Tarquinier teilgenommen) | 822 ferre = praedicare (preisen) | minores (opp. maiores) - Nachwelt | 823 vincet - macht den inneren Konflikt des Brutus zwischen dem "amor patriae" und dem amor natorum (natosque - pater, 820) deutlich | laudumque immensa cupido - zieht die Selbstlosigkeit des Brutus in Zweifel (speziell eine Kritik an Brutus, aber zugleich allgemein eine  römertypische Versuchung). 824-825 Helden im Kampf gegen die Gallier | 824 Decii - P.Decius Mus: Die Decier haben in drei Generationen hintereinander ihr Leben durch die  devotio für den Staat geopfert | Drusi: Besonders M.Livius Salinator (Sieger über Hasdrubal am Metaurus) und der Volkstribun M.Livius Drusus (Die Erwähnung der Drusi ist eine Hommage an Livia) | 825 Torquatus: T.Manlius Torquatus Imperiosus | Camillus rettet vor vor den Galliern unter Brennus | 
826-835 Niedergang: Caesar und Pompeius (illae animae): 826 fulgere, o = fulgere, eo | 827 nocte premi - von Nacht umhüllt werden | 829 attingere, o attigi, attactum - berühren; h.: erlangen, erblicken | strages, is, f - das Niederwerfen, Niederlage, Verwüstung, Blutbad | ciere, eo, civi, citum - erregen, hervorrufen, heraufbeschwören | 830 agger, eris, m - Erdwall, Schutzwall | socer, soceri, m - Schwiegervater: Caesars Tochter Iulia war mit Pompeius verheiratet | arx Monoeci - die Anhöhe des Herakles (das Vorgebirge Monaco) (monoecus - alleinwohnend = Herakles) | 831 gener, eri, m - Schwiegersohn | Eous, a, um - östlich: mit Gegnern aus dem Osten ausgerüstet |  832 animo bellum adsuescere - seinem Sinn (sich) den Krieg angewöhnen | 833 viscera, um, n (pl. tantum) - Fleisch, Eingeweide, Herz, Mark | 834 parcere, o, peperci, temperatum - Schonung, Zurückhaltung üben 
836-846 Mucius Mummius (ille): 146 v.Chr, der Eroberer und Zerstörer von Korinth | triumphare - h. transitiv: einen Triumph über Korinth feiern | 838 eruere - zerstören | 839 Aeacides - Perseus von Macedonia, der seine Abstammung auf den Aiakiden Achilleus zurückführte. L.Aemilius Paullus Macedonicus besiegte ihn 168 v.Chr. bei Pydna. | temerare - entehren, schänden (durch die Untat des "Kleinen" Aias an Kassandra im Tempel der Athena) | 841 Cato Censorius | tacitus, a, um - h.: ungenannt| Cossus: A.Cornelius Cossus |842 Gracchi - die bekannten Brüder und Reformer C.Sempronius Gracchus und Ti.Sempronius Gracchus | 843 Scipiadae - P.Cornelius Scipio Africanus maior, der mit dem Sieg von Zama den 2. Pun. Krieg entscheidet und P.Cornelius Scipio Africanus minor, der 146 v.Chr. Karthago zerstörte und damit den 3. Pun. Krieg abgeschlossen hat. | cladem Libyae - Appos. zu Scipiadas (sie besiegelten die Niederlage Afrikas).| 844 Fabricius: L.Fabricius Luscinus erwies sich im Krieg gegen Pyrrhus von Epirus als unbestechlich. Deswegen: potens parvo - "machtvoll durch seine Bescheidenheit" | sulcus, i, m - Furche (sulco - Dativ des Ziels) | Serranus: C.Atilius Regulus | serere, o, sevi, satum - säen (keine etymologische Verwandtschaft mit "Serranus", wie Vergil nahelegt) |845 fessum - sc. <me, qui vos expedio dictis>  846 Zitat des Enniusverses "Unus homo nobis cunctando restituit rem." 
847-853 Das "Programm" des Römertums: 847 excudere, o, excudi, excusum - herusschlagen, verfertigen (vom Bildhauer und Erzgießer) | alii - sc. inter alios imprimis Graeci | spirantia aera - atmendes Erz | 848 ducere - h.: herausbilden | 849 causam orare - in einer Rede seine Sache vertreten |meatus caeli - die Bahnen des Himmels (Sternenbahnen am Himmel) | 850 radius, ii, m - Stab, Strahl; h.: Zeichenstift (mit dem man geometrische Figuren in den Sand malen kann) | surgentia dicere - den Aufgang der Gestirne (vorher-) sagen, angeben | 851 imperio - machtvoll (abl. modi) | 852 ars, artis, f - Wissenschaft (Astronomie); Kunstfertigkeit (Bildhauerei); Leistung (ἀρετή) | subiecti - superbi: Antithese (diejenigen, die sich unterwerfen - die aufbegehren). An diesen "Programm" muss sich auch Aeneas messen lassen, wenn er später Turnus niedermacht, obwohl er sich unterwirft: Turno subiecto non parcit, sed eum debellat.

 

Aufgabenvorschläge:

  1. 752-755 Auftakt

    1. Welche Erwartungen können sich aus  dem Platz, den Anchises als Betrachter (Augur?) einnimmt,   an Haltung und Struktur der folgenden Erzählung ergeben?
      1. Die Erzählung erfolgt nicht aus der distanzierten Außenperspektive (der ein katalogartig reihendes  Aufzählen entsprechen würde), sondern aus der Nähe (venientum discere vultus, 755) und der existentiellen Betroffenheit dessen, der mitten drinnen steht (conventus trahit in medios turbamque sonantem, 753). 
        Daraus resultieren 
        1. die persönlichen und emphatischen Paränesen sowohl an Aeneas als auch (in der häufig verwendeten Form der Apostrophe) an zukünftige Römer: 
          • 806f. an Aeneas: et dubitamus adhuc virtutem extendere factis, | aut metus Ausonia prohibet consistere terra?
          • 834f. an Caesar, die Waffen niederzulegen: tuque prior, tu parce, genus qui ducis Olympo, proice tela manu, sanguis meus! 
          • 841ff: an Cato und Cossus und die ganze Partie umgreifend am Schluss wieder an Serranus gerichtet: quis te, magne Cato, tacitum aut te, Cosse, relinquat? |[ ...] Fabricium vel te sulco, Serrane, serentem?
          • 845f. an den Cunctator: tu Maximus ille es, | unus qui nobis cunctando restituis rem.
          • 851ff. an den Römer schlechthin: tu regere imperio populos, Romane, memento | ...
        2. Die häufige Betonung eines an Aeneas gerichteten "tua (nostra) res agitur". Besonders:
          • 758: inlustris animas nostrumque in nomen ituras | 759: te tua fata docebo | 763 tua postuma proles | 764  quem tibi longaevo serum Lavinia coniunx | educet | 766 unde genus Longa nostrum dominabitur Alba | 768 qui te nomine reddet | 773 hi tibi ... imponent montibus arces, |788 Romanosque tuos |791 hic vir, hic est, tibi quem promitti saepius audis | 846 unus qui nobis cunctando restituis rem | 852 hae tibi erunt artes
      2. Die Erzählordnung liegt (fiktiv) nicht in der Verantwortung des Erzählers (Dichters), sondern ergibt sich aus der Reihenfolge (longo ordine), in der das erzählte Geschehen abläuft. Vgl. 761: proxima sorte tenet lucis loca, primus ad auras | aetherias Italo commixtus sanguine surget... (Davon zu unterscheiden sind die wirklichen Kompositionsprinzipien des Dichters).
      3. Die Darstellung könnte statt gleichmäßig proportionierter Abschnitte etwas von der turba sonans zum Ausdruck bringen: scheinbar zufällige Abfolgen, zeitliche Umbrüche (bei örtlicher Kontinuität), assoziative Verknüpfungen, Wechsel der Tempi und der Textdichte. Strukturleitend ist das deiktische "ille" und ebenso deiktisch das fragende "vides": 760 ille, vides,... 
        1. ille: 760, 767, 781, 808, 826, 836, 838, 845
        2. hic (das dem "du" zugeordnet ist und deswegen noch größere Nähe ausdrückt): 781, 789, 791 (anaphorisch), 798, 819
  2. 755-759 Proömium des Anchises

    1. Welche Elemente des Textabschnittes rechtfertigen es, von einer Art "Proömium" zu sprechen? (Vgl. mit dem Proömium der Aeneis!)
      1. Anchises in der Rolle des "vates" (Dichtersehers). Dass Anchises in der Unterwelt selbst mit profundem Wissen ausgestattet, die Muse anruft, ist nicht denkbar.
      2. "dictis expediam" vergleichbar mit der Ankündigung "cano"
      3. Angabe des Themas (näher bestimmt durch Relativsatz, Partizipialkonstruktion)
  3. 760-776 Die Königsreihe von Alba Longa

    1. Unter welchen Leitbegriff stellt Vergil (Anchises) die Königsreihe von Alba Longa?
      • Die Vermischung der beiden Volksstämme: 762: Italo commixtus sanguine surget, | Silvius, Albanum nomen
        In Rom wird später nicht einmal Troia in altem Glanz wieder entstehen (wie das Aeneas und Venus lange Zeit hofften).  So, wie am Schluss das ideologische Selbstverständnis des Römertums definiert wird, wird hier grundlegend der Vorstellung eines völkischen  Nationalismus eine Absage erteilt. Nur aus dieser Offenheit entspringt die Möglichkeit, Weltreich  zu werden, was ein Leitmotiv dieser Römerschau. ist: imperium, 782; 795; 812; 851).
    2. Welche Wesensmerkmale der albanischen Könige können Aeneas ermuntern, die ihm vom Fatum bestimmte Aufgabe anzugehen?
      • Virtutes (die auch durch militärische und zivile Auszeichnungen anerkannt werden)
        • pura hasta (Silvius: 760); pariter pietate vel armis | egregius (Silvius Aeneas: 769); qui iuvenes! quantas ostentant, aspice, viris (zusammenfassend: 771); umbrata gerunt civili tempora quercu (zusammenfassend: 772)
      • Verwandtschaftliche Bindung
        • tua postuma proles (Silvius: 763); unde genus Longa nostrum dominabitur Alba (766); qui te nomine reddet (Silvius Aeneas: 768)
      • Königswürde
        • regem regumque parentem (Silvius: 765)
      • Zukunftsperspektive
        • Sein Sohn Silvius wird Stammvater des Königshauses von Alba Longa: unde genus Longa nostrum dominabitur Alba (766)
        • Städtegründungen: hi tibi Nomentum et Gabios urbemque Fidenam, | hi Collatinas imponent montibus arces, | Pometios Castrumque Inui Bolamque Coramque (773-775); 
        • haec tum nomina erunt, nunc sunt sine nomine terrae. (776)
  4. 777-787 Gründung: Romulus

    1. Wie ist zu erklären, dass Romulus immerhin 11 Verse gewidmet werden, dass er aber nur im ersten Satz der ganzen Passage kein einziges Mal als Subjekt erscheint? 
      • Romulus ist nur da Subjekt, wo er sich seinem Großvater zugesellt. Ansonsten
    2. Welche Kennzeichnungen sind bei Romulus im Vergleich zu den albanischen Königen neu?
      • Seine göttliche Abstammung (Mavortius, 777)
      • Seine sich abzeichnende Apotheose (geminae cristae, 779)
      • Er wird Rom gründen: septemque una sibi muro circumdabit arces, 783
      • Unter seiner Führung (huius... auspiciis, 781) wird Rom damit beginnen, sich sein Reich und seinen Ruhm so zu begründen (imperium terris, animos aequabit Olympo, 782): wie eine Göttin, vergleichbar Kybele, die mit ihrem Wagen und der Mauerkrone ihren Kultbereich abfährt.
    3. Arbeiten Sie die Vergleichspunkte zwischen der Ausweitung Roms (imperium-Motiv) und der Fahrt der Kybele im einzelnen heraus!
  5. 788-807 Neugründung: Augustus und die Rom-Idee

    1. Warum verlässt der Dichter, bzw. sein "Sänger" Anchises, die zeitliche Reihenfolge?
      • Romulus und Augustus (als "alter Romulus") sollen unmittelbar aufeinander bezogen werden
    2. Arbeiten Sie die Vergleichspunkte zwischen Romulus und Augustus im einzelnen heraus!
      Gründer (conditor) Vollender (aurea condet saecula, 792f)
      imperium: imperium terris.. aequabit, 782 proferet imperium; iacet extra sidera tellus... , 795)
      Kybeles Fahrt durch die Städte Phrygiens
      • Absteckung der vier Himmelsrichtungen (Atlas - Caspia regna | Maotia tellus - ostia Nili
      • Herakles, der die Welt durchwandert und sie von Ungeheuern und Unkultur reinigt. (Vorverweis auf "debellare superbos", 853)
      • Dionysos, der mit seinem Tigergespann vom Berg Nysa aus sein Kultgebiet erobert.
    3. Was ergibt sich daraus, dass Aeneas, sich persönlich den beiden Gestalten Romulus und Augustus vergleichen muss?
  6. 808-816 Entfaltung: Drei römische Könige

    1. Welche Motive verbinden die Erscheinung des Numa Pompilius mit der Charakterisierung anderer Römergestalten??
      •  Romulus
        • Auszeichnung (geminae cristae, 779 - ramis insignis olivae, 808)
        • Gründungsleistung (huius auspiciis, 781 - primam legibus urbem fundabit, 810)
        • Imperialer Sendungsauftrag (imperium terris... aequabit, 781 ff. - missus in imperium magnum, 812)
  7. 817-846 Die Repräsentanten und die drei Zustandsbilder der römischen Republik 

    Überprüfen Sie am Text die Stimmigkeit unseres Interpretationsansatzes und entwickeln Sie gegebenenfalls Alternativen: 
    Wir sehen den Abschnitt, der die Repräsentanten der Republik vorführt, unter dem Aspekt der Ambivalenz von Freiheit und pax. Keiner der drei Abschnitte, in die wir die gesamte Passage gliedern, bietet ein ungetrübtes Bild republikanischen Glücks. Überall mischen sich dunkle bis düstere Farben ein, die darauf hindeuten, dass die libertas der Republik ihren Preis kostet. Es sind die Farben des Konfliktes in all seinen Spielarten. Libertas und pax scheinen unvereinbar zu sein. Die Kehrseite der libertas heißt discordia und bellum. 
    Die Männer, die die Republik repräsentieren, sind in der Regel tragische Figuren. Sie geraten im Zusammenhang mit der von der res publica eröffneten libertas in einen Konflikt, in dem sie schuldig werden, sich aber im Scheitern auch in ihren spezifischen virtutes bewähren. 

    1. 817-825:  Der Konflikt im Innern der Seele und die Tragik der Einzelpersönlichkeit 

      1. Zeigen Sie, wie sich bei Brutus die libertas als innerer, tragischer Konflikt entfaltet!
        Brutus ist eine tragische Figur. Er kann seinen amor patriae und amor honoris nur dadurch verwirklichen, dass er in der Verletzung seines amor patris schuldig wird. Der Anspruch der res publica und der res privata lassen sich nicht zum Ausgleich bringen. Brutus muss sich entscheiden. Seine libertas führt ihn, gleich wie er sich entscheidet, in eine tragische Schuld. Er ist ein "Brutus infelix", mag ihn die Nachwelt noch so sehr rühmen.
      2. Haben die anderen republikanischen Repräsentanten dieser Textpassage ein vergleichbares Schicksal, so dass man es in der Tat als konstitutiv für diese Gruppe ansehen kann?
    2. 826-835: Der Konflikt im Innern des Staates: Bürgerkrieg zwischen den Einzelpersönlichkeiten (Caesar und Pompeius).

    3. 836-846 Der auswärtige Konflikt mit den Feinden Roms (debellare superbos): Rache an Griechenland und Triumph über Karthago

  8. 847-853 Das "Programm" des Römertums

    1. Erarbeiten Sie mit Hilfe eines Wörterbuchs das allgemeine Begriffsfeld von "ars" und bestimm Sie daraus für Vs. 852 den kontextbezogenen Begriffsumfang! 
    2. Wie heißen die Leitbegriffe des hier kontrastierten römischen und griechischen Kulturverständnisses?
    3. Informieren Sie sich über die Leistung der Griechen auf dem Gebiet der Bildhauerei und geben Sie in großen Zügen Entwicklungslinien an!
      Als Quelle und Vorlage können die Referate dienen, die im Zusammenhang mit der Griechenlandfahrt " Hellas 2000" erstellt wurde. 1.) "Griechische Plastik", 2.) "Interessante Skulpturen in den besuchten griechischen Museen", 3.) "Griechische Plastik: Ihre kunstgeschichtliche Entwicklung" (Bettina Reitz).
    4. Muss diese beiden Leitkulturen als sich gegenseitig ausschließende Alternativen verstehen oder ist ein Sowohl als Auch denkbar?
    5. Würdigen Sie den Beitrag, den der so genannte "Scipionenkreis" für die kulturelle "Osmose" ("Einbürgerung griechischer Philosophie in Rom") geleistet hat. 
  9. Zusammenschau

    1. Erkennen Sie ein Kompositionsprinzip für die die gesamte Rede des Anchises (760-853)?
      Es lassen sich mehrere Gliederungsprinzipien erkennen, die sich flexibel und unaufdringlich überlagern und sich dadurch im einzelnen mehr verdecken als deutlich machen.    
      1. Die situative Reihenfolge, in der sich die einzelnen Seelen den Blicken des Anchises und seiner Begleiter zeigen. 
      2. Das reihende  Aufzählen der individuellen geschichtsbestimmenden Gestalten. 
      3. Die äußere geschichtliche Abfolge der zentralen civitates: Troia, Lavinium, Alba Longa, Rom (Weiterführung der Jupiterverheißung an Venus, Verg.Aen.1,257-304). 
      4. Die innere, mehr biologisch-natürliche Abfolge staatlich-sozialen Entwicklung: Nach Gründung, Aufstieg und Vollendung einer Gemeinschaft macht eine krisenhaften Zuspitzung einen Akt der bewussten Neugründung erforderlich. 
Gründung Entfaltung und Aufstieg Vollendung Niedergang (Streit) Neugründung
Troia
(Vorgeschichte)
      Achilleus - Hektor Aeneas
 

Standpunkt: Abwendung von Troia hin zu Italien

Lavinium (Aeneas' Aufgabe) Aeneas Kämpfe in Italien Sieg über Turnus, Lavinia, Lavinium (Ascanius - Lavinia) Silvius
Alba Longa 760-776 760-766
Silvius (primus ... surget; unde ... dominabitur)
Procas, Capys, Numitor, Silvius Aeneas Städtegründung (773 ff: hi tibi Nomentum et Gabios...) Amulius - Numitor Romulus

 

Rom
(Gründung)
4.) 777-787 Romulus nach oben einschieben nach oben einschieben nach oben einschieben

5.) 788-807
  Augustus und die Rom-Idee

(Aufstieg und Niedergang: Die Ambivalenz von libertas und pax) 6.) 808-816
Drei römische Könige

7.) 817-825 Der innere Konflikt und die Tragik der Einzelpersönlichkeit

nach oben einschieben 

8.) 826-835
Der Konflikt zwischen den Einzel- persönlichkeiten. Bürgerkrieg zwischen  Caesar und Pompeius 

 

(Vollendung)

9.) 836-846
Der Konflikt mit den auswärtigen Feinden: Rache an Griechenland und Triumph über Karthago

 

10.)
847-853

Das "Programm" des Römertums 

 

Ziel: Pax Augusta - Roma aeterna - saecula aurea

 

Maurus Servius Honoratus

(6,752) dixerat Anchises
ante dicta de reversione animarum probatio huc tetendit, ut celebret Romanos et praecipue Augustum: nam qui bene considerant, inveniunt omnem Romanam historiam ab Aeneae adventu usque ad sua tempora summatim celebrasse Vergilium. quod ideo latet, quia confusus est ordo: nam eversio Ilii et Aeneae errores, adventus bellumque manifesta sunt: Albanos reges, Romanos etiam consulesque, Brutum, Catonem, Caesarem, Augustum et multa ad historiam pertinentia hic indicat locus, cetera, quae hic intermissa sunt, in ἀσπιδοποιία commemorat. unde etiam in antiquis invenimus, opus hoc appellatum esse non Aeneidem, sed gesta populi Romani: quod ideo mutatum est, quia nomen non a parte, sed a toto debet dari.
(6,753) turbamque sonantem
aut quae tunc propter festinationem sonabat: aut turbae perpetuum est epitheton.
(6,754) longo ordine
non quo nati sunt, sed quo apud inferos stabant: non enim eo quo regnarunt, dicturus est ordine.
(6,755) adversos legere
considerare, relegere.
(6,756) Dardaniam prolem
Albanos reges, qui tredecim fuerunt de Aeneae et Laviniae genere: unde ait 'Itala de gente'.
(6,758) inlustres
hoc nomen notitiae fuit, non meriti: unde etiam in meretricibus invenitur, nam et nobiles et inlustres vocantur.
in nomen itvras in gentem, ut "nomen Echionium matrisque genus Peridiae".
(6,760) ille vides pura iuvenis qui nititur hasta
Aeneas, ut Cato dicit, simul ac venit ad Italiam, Laviniam accepit uxorem. propter quod Turnus iratus, tam in Latinum, quam in Aenean bella suscepit a Mezentio impetratis auxiliis: quod et ipse ostendit dicens "se satis ambobus Teucrisque venire Latinisque". sed, ut supra diximus, primo bello periit Latinus, secundopariter Turnus et Aeneas, postea Mezentium interemit Ascanius et Laurolavinium tenuit. cuius Lavinia timens insidias, gravida confugit ad silvas et latuit in casa pastoris Tyrrhi: ad quod adludens ait "Tyrrhusque pater, cui regia parent armenta": et illic enixa est Silvium. sed cum Ascanius flagraret invidia, evocavit novercam et ei concessit Laurolavinium, sibi vero Albam constituit. qui quoniam sine liberis periit, Silvio, qui et ipse Ascanius dictus est, suum reliquit imperium: unde apud Livium est error, qui Ascanius Albam condiderit. postea Albani omnes reges Silvii dicti sunt ab huius nomine, sicut hodieque Romani imperatores Augusti vocantur, Aegyptii Ptolomaei, Persae Arsacidae, Latini Murrani, ut "Murranum hic atavos et avorum antiqua sonantem nomina per regesque actum genus omne Latinos". pvra ivvenis qvi nititur hasta id est sine ferro: nam hoc fuit praemium apud maiores eius qui tunc primum vicisset in proelio, sicut ait Varro in libris de gente populi Romani.
(6,763) Silvius Albanum nomen
quia omnes Silvii dicti sunt.
tua postuma proles
postumus est post humationem parentis creatus. per hoc autem Aenean cito ostendit esse periturum, et statim infert consolationem dicens 'quem tibi longaevo', id est deo: aevum enim proprie aeternitas est, quae non nisi in deos venit: Ennius Romulus in caelo cum dis genitalibus aevum degit". male autem vindicavit usus, per quem dixit "longaevosque senes".
(6,766) unde
a quo, ut genus unde Latinum": nam posteri eius fuerunt qui postea apud Albanam regnavere civitatem.
(6,767) proximus ille
procas standi ordine, non nascendi: nam sextus est rex Albanorum. item Numitor tertius decimus fuit.
(6,770) si umquam regnandam acceperit Albam
Aeneas scilicet Silvius. et hic ostendit omnes Albanos reges Silvios dictos. 'acceperit' autem a tutore, qui eius invasit imperium: quod ei vix anno quinquagesimo tertio restituit. et rem plenam historiae per transitum tetigit. 
(6,772) civili tempora quercu
'civica' debuit dicere, sed mutavit, ut e contra Horatius "motum ex Metello consule civicum", pro 'civilem'. querceam autem coronam accipiebant qui in bello civem liberassent, ideo quia ante causa vitae in hac arbore hominibus fuit, qui glandibus vescebantur. aliae enim erant murales, aliae agonales, id est lemniscatae. muralis dabatur ei qui prior murum ascendisset.
(6,773) hi tibi Nomentum
hae civitates sunt priscorum Latinorum ab Albanis regibus constitutae: quamquam Collatiam Tarquinius constituisse dicatur, qui, ut erat superbus, eam ex collata pecunia constituit, unde et Collatia dicta est. potest tamen fieri, ut ab Albanis fundata sit, aucta a Tarquinio, sicut supra de Tarento diximus, quod Taras fecit, auxit Phalantos. Romam etiam Romulus fecisse dicitur, quam ante Euander condidit, ut "tunc pater Euandrus Romanae conditor arcis".
urbemqvu Fidenam 
'Fidenae' dicuntur, ut 'Thebae'; sed dixit ut Iuvenalis "atque vetus Thebe centum iacet obruta portis": nam varietati studet. unde etiam ait 'Pometios', cum dicatur numero singulari Pometia.
(6,775)  castrumque Inui 
est in Italia civitas, quae castrum novum dicitur: de hac autem ait 'castrum Inui', id est Panos, qui illic colitur. Inuus autem latine appellatur, graece Πάν item · Ἐφιάλτης graece, latine Incubo: idem Faunus, idem Fatuus, Fatuclus. dicitur autem Inuus ab ineundo passim cum omnibus animalibus, unde et Incubo dicitur. 'castrum' autem civitas est; nam castra numero plurali dicimus, licet legerimus in Plauto "castrum Poenorum": quod etiam diminutio ostendit; nam 'castellum' dicimus. 
(6,776) nunc sunt sine nomine terrae
atqui in catalogo hinc est dicturus aliquas civitates; sed ex persona sua praeoccupat.
(6,777) quin et avo comitem sese Mavortius addet Romulus 
Amulius et Numitor fratres fuerunt. sed Numitorem regno Amulius pepulit et Iliam, eius filiam, sacerdotem Vestae fecit. de hac et Marte nati sunt Remus et Romulus. qui cum adolevissent, occiso Amulio avum Numitorem in regna revocaverunt et cum eo uno anno regnaverunt. postea propter angustias imperii Romam captatis auguriis condiderunt. ergo 'avo se addet comitem' aut avito se iunget imperio, aut certe, secundum Ennium, referetur inter deos cum Aenea: dicit namque Iliam fuisse filiam Aeneae. quod si est, Aeneas avus est Romuli. unde etiam addidit 'Assaraci quem sanguinis': nam hoc epitheton non sine causa est introductum, quod est proprium Aeneae; nam Assaracus pater est Capyos, Capys Anchisae, Anchises Aeneae.
(6,779) viden
'den' naturaliter longa est, brevem tamen eam posuit, secutus Ennium: et adeo eius est inmutata natura, ut iam ubique brevis inveniatur. 
geminae stant vertice cristae 
omnino in omnibus hoc egit Romulus, ut cum fratre regnare videretur, ne se reum parricidii iudicaret: unde omnia duplicia habuit, quasi cum fratre communia. etenim ad captanda auguria montem Palatinum Romulus tenuit, Aventinum Remus. qui prior sex vultures vidit, post Romulus duodecim. et cum ille tempore, ille numero de condenda urbe certarent, orta contentione de urbis nomine inter exercitum, a Romuli militibus Remus occisus est. fabulosum enim est quod a fratre propter muros dicitur interemptus.
(6,780) et pater ipse suo superum iam signat honore
merito virtutis Mars Romulum deum esse significat: 'superum' enim accusativus est singularis ab eo quod est 'superus, superi'.
(6,781) illa quam tibi saepe fata promiserunt. 
inclita graecum est: nam κλυτόν gloriosum dicunt. 
(6,782)  imperium terris
hoc est in quantum tenditur terra.
animos aequabit Olympo
magnanimitate aequabitur caelo. de hoc autem loco et Trogus et Probus quaerunt.
(6,783) septemque una sibi muro circumdabit arces
Romam dicit septem inclusisse montes. et medium tenuit: nam grandis est inde dubitatio. et alii dicunt breves septem colliculos a Romulo inclusos, qui tamen aliis nominibus appellabantur. alii volunt hos ipsos, qui nunc sunt, a Romulo inclusos, id est Palatinum, Quirinalem, Aventinum, Caelium, Viminalem, Esquilinum, Ianicularem. alii vero volunt hos quidem fuisse, aliis tamen nominibus appellatos: quae mutata sunt postea, ut de multis locis et fluminibus legimus, ut "saepius et nomen posuit Saturnia tellus". 
(6,784) prole virum
virorum fortium.
qualis Berecyntia mater 
Phrygia: nam Berecyntos castellum est Phrygiae iuxta Sangarium fluvium, ubi mater deum colitur. per hanc autem comparationem nihil aliud ostendit, nisi Romanos duces inter deos esse referendos.  
(6,785) turrita
quia ipsa est terra, quae urbes sustinet.
(6,788) huc geminas nunc flecte acies
totum visum tuum huc dirige et hunc specialiter intuere. sic Asper.
(6,789) hic Caesar et omnis Iuli progenies
ut "Iulius a magno demissum nomen Iulo". 
(6,790) caeli ventura sub axem
nam cum Augustus patri Caesari ludos funebres exhiberet, stella per diem apparuit, quam persuasione Augusti Caesaris esse populus credidit. hinc est "ecce Dionaei processit Caesaris astrum". 
'sub axem' ergo, id est ad divinos honores.
(6,791) hic vir hic est
 'c' littera pro duplici non nisi in monosyllabis habetur, ut "hoc erat alma parens", per eorum scilicet privilegium. unde falsum est quod Terentianus dicit, eam pro metri ratione vel duplicem haberi vel simplicem. nam si hoc esset, etiam in disyllabis pro duabus haberi debuerat, quod nusquam invenimus. litterae enim naturam servari et in polysyllabis convenit. 
(6,792) divi genus
Caesaris, qui factus est deus. 'genus' autem dicit non solum iure adoptionis, sed etiam consanguinitatis: nam Atiae fuit filius, quae erat soror Caesaris. hic autem Augustus Caesar hoc nomen accepit a patre adoptivo: nam ante Octavianus dictus est a patre Octavio, Atiae marito.
(6,793) saecula qui rursus Latio
sub Saturno dicit aurea saecula fuisse in orbe terrarum, sub Augusto tantum in Italia.
(6,794) Garamantas
populi inter Libyam et Africam, iuxta κεκαυμένην.
Indos 
populi orientis extremi.
(6,795) iacet extra sidera tellus 
nulla terra est, quae non subiaceat sideribus: unde perite addidit 'extra anni solisque vias', ut ostenderet XII. signa, in quibus est circulus solis. significat autem Maurorum Aethiopiam, ubi est Atlas: de qua Lucanus "Aethiopumque solum, quod non premeretur ab ulla signiferi regione poli, nisi poplite lapso ultima curvati procederet ungula tauri".
(6,797) torquet
sustinet.
aptum 
vicinum, ut diximus supra.
(6,798) iam nunc et Caspia regna
fines Assyriorum, in quibus sunt πύλαι Caspiae. quod autem dicit verum est: nam et Suetonius ait in vita Caesarum, responsa esse data per totum orbem, nasci invictum imperatorem.
(6,799) Maeotia tellus
Scythia, cuius palus est Maeotis.
(6,800) turbant
turbantur. 
septemgemini 
autem septemflui.
(6,802) fixerit aeripedem cervam
pro 'aeripedem'. vicit autem Cerynitin cervam, dictam a loco. 
'fixerit' 
autem statuerit, delassaverit. 
Erymanthi pacarit nemora 
mons Arcadiae, ubi aper ferocissimus fuit.
(6,803) Lernam tremefecerit arcu 
pro hydra paludem ipsam posuit. et intellegamus ante eam sagittis fuisse confixam, post exsectam et adustam.
(6,805) Nysae de vertice
mons est Indiae, de quo loquitur. ceterum est et Nysa civitas, in qua Liber colitur, unde Nysaeus dictus est.
(6,806) et dubitamus
pro 'dubitas': miscuit personam suam. est autem sensus: cum tibi sit tanta ex Romanis et praecipue ex Augusto praeparata posteritas, dubitas virtutem factis extendere, id est gloriam? aut est aliquis timor, qui te a regnis Italiae revocet?
(6,808) quis procul ille autem
nunc redit ad Romanos reges, qui septem fuerunt: Romulus, Numa Pompilius, Tullus Hostilius, Ancus Marcius, Tarquinius Priscus, Servius Tullius, Tarquinius Superbus. mira autem utitur phantasia, ut quasi ostendat se non agnoscere eum, qui de gente Romana non fuerat. Romulo enim mortuo cum uno anno senatus per quinque dierum interregnum regnasset per decurias, taediosum visum est omnibus et quaesitus est rex. sed cum in urbe nullus idoneus esset inventus, orta est bona Pompilii fama, quod esset apud Cures, civitatem Sabinorum. rogatus itaque per legatos accepit imperium. qui ferociam populi a bellis ad sacra contulit: unde etiam Numa dictus est ἀπὸ τῶν νόμων, ab inventione et constitutione legis, nam proprium nomen Pompilius habuit. hic etiam canus fuit a prima aetate, ad quod adludens dicit 'incanaque menta': item propter sacerdotium 'ramis insignis olivae'.
(6,813)  otia qui rumpet
de hoc Livius "inde Tullum, qui ferox et Romulo, quam Numae similis". 
resides 
pigros, otiosos, nimium sedentes.
(6,814) desueta triumphis
a consuetudine triumphandi desciscentia.  
(6,815) iactantior Ancus
id est amans populi favorem. hic Ostiam fecit. Ancus autem dictus ἀπὸ τοῦ ἀγκῶνος, id est a cubito, quem incurvum habuisse dicitur.  
(6,816) auris
favoribus: unde et aurarii dicuntur favisores.
(6,817) vis et Tarquinios reges animamque superbam
unus enim de Tarquiniis fuit superbus.
(6,818) ultoris Bruti fascesque videre receptos
vis videre etiam ultoris Bruti fasces receptos? historia autem hoc habet. Tarquinius ob multa quidem superbus est dictus, praecipue tamen propter hanc causam. mandavit aliquando cuidam satelliti ut cuiusdam oppidi omnes principes interimeret. profectus ille grandem multitudinem repperit. quod cum ei renuntiasset deambulanti cum virga in hortis, detrectans ille responsionem capita decussit papaverum, ut satelles quid fieri vellet, agnosceret. huius filius vitiavit nobilissimam matronam Lucretiam, quod illa dolens se interemit. tunc eius avunculus Brutus, rapto ex eius corpore gladio, processit ad populum et de hac re contionatus est. quo facto omnibus placuit ne reciperetur rex, qui tunc Ardeam expugnabat. propter quod se Tarquinius cum liberis ad Porsennam regem Tusciae contulit et bellum gessit gravissimum contra populum Romanum. tunc duo creati sunt consules, Brutus et Tricipitinus, pater Lucretiae, qui et Tarquinius dicebatur: ob quod solum est urbe depulsus, et in eius locum subrogatus est Valerius Publicola, quo mortuo item alter est factus, et alter similiter. quod cernens taediosum esse Vergilius Brutum solum posuit, qui annum solus implevit. sed Bruti filii amici erant filiis Tarquinii: cum quibus cum inissent consilium, ut eos per noctem intromitterent, proditi sunt a servo Vindicio et a patre interempti. ideo ergo 'ultoris', scilicet libertatis publicae et Lucretiae pudoris.
(6,819)  saevasque secures 
saevierunt etiam contra liberos.
(6,821) pulchra pro libertate
ingenti arte loquitur consideratione personarum: factum enim laudat dicens 'pulchra pro libertate', personam vituperat.
(6,822) utcumque ferent ea facta minores 
etiamsi lauderis a posteris: extorquere debet naturae vim amor patriae.
(6,824)  quin Deciosque
immo Decios respice. hi duo fuerunt, qui Mures dicti sunt, pater et filius. horum alter se bello Gallico, alter Samnitico vovit pro republica, cum Terra et Manes universum bello vellent exercitum perdere.
Drusosque procul 
et hi duo fuerunt. horum prior vicit Hasdrubalem, alter est filius Liviae, uxoris Augusti. saevvmqve secvri aspice torqvatvm hic Gallum quendam in ponte Anienis singulari certamine superavit et eius sibi torquem inposuit, unde nomen accepit. hic ad urbem pergens, praecepit filio, ut tantum castra tueretur. ille provocatus ab hostibus, nacta occasione, victoriam consecutus est. reversus postea pater laudavit fortunam populi Romani, sed filium, ut dicit Livius, fustuario supplicio necavit. ergo 'saevum securi' saevum iure occidendi, non ferri genere: nam securi non animadvertit in filium.
(6,825) referentem signa Camillum
Brenno duce Galli apud Alliam fluvium deletis legionibus everterunt urbem Romam absque Capitolio, pro quo inmensam pecuniam acceperunt. tunc Camillus absens dictator est factus, cum diu esset apud Ardeam in exilio propter Veientanam praedam non aequo iure divisam, et Gallos iam abeuntes secutus est: quibus interemptis aurum omne recepit et signa. quod cum illic appendisset, civitati nomen dedit: nam Pisaurum dicitur, quod illic aurum pensatum est. post hoc tamen factum rediit in exilium, unde rogatus reversus est.
(6,826) fulgere
 ab eo, quod est 'fulgo fulgis'.
(6,827) dum nocte premuntur
bene adlusit: nam concordiam in humilitate tenuerunt, cum nobilitate vero in bella venerunt.
(6,830)  aggeribus socer Alpinis 
a munimentis Alpium; haec enim Italiae murorum exhibent vicem.
 'socer
vero, quia Pompeius habuit Iuliam, filiam Caesaris, quae in partu periit. unde etiam isti facile inter se dimicare potuerunt. 
 atque arce Monoeci 
de Liguria, ubi est portus Monoeci Herculis. dictus autem Monoecus vel quod pulsis omnibus illic solus habitavit, vel quod in eius templo numquam aliquis deorum simul colitur, sicut in Iovis Minerva et Iuno, in Veneris Cupido.
 (6,831) adversis instructus Eois
orientis enim auxiliis usus est.
(6,832) adsuescite bella
mire dictum: ab ipsis enim quasi consuetudinem fecit populus Romanus bellorum civilium. septies enim gesta sunt: ter a Caesare, contra Pompeium in Thessalia, contra eius filium Magnum in Hispania, item contra Iubam et Catonem in Africa: mortuo Caesare ab Augusto contra Cassium et Brutum in Philippis, civitate Thessaliae; Lucium Antonium in Perusia, Tusciae civitate; Sextum Pompeium in Sicilia; Antonium et Cleopatram in Epiro.
(6,834) tuque prior tu parce
Caesari dicit, quem clementem circa Pompeianos legimus: cui vult tunc ab Anchise hoc esse mandatum.
(6,836) ille triumphata Capitolia ad alta Corintho
Mummium significat.
(6, 839) ipsumque Aeaciden
necesse est ut 'ille' subaudiamus: Pyrrhum enim, quem Aeaciden dicit, Curius et Fabricius vicerunt ferentem Tarentinis auxilium. hic postea fugit in Graeciam et illic est occisus in templo. Argos vero et Mycenas alii vicerunt.
(6,840) ultus avos
 aut hic distinguendum, ut sit 'Troiae Minervae' pro Troianae, principale pro derivativo: aut certe 'avos Troiae', non quos Troia habuit avos, sed qui de Troia fuerunt, id est avos Troianorum. templa temerata minervae per stuprum Cassandrae.
(6,841)  magne Cato
Censorium dicit, qui scripsit historias, multa etiam bella confecit: nam Vticensem praesente Augusto, contra quem pater eius Caesar et dimicavit et Anticatones scripsit, laudare non poterat. te cosse relinqvat Cossus tribunus militaris consulari potestate fuit. hic regem Tuscorum Lartem Tolumnium, a loco dictum, occidit et secunda post Romulum opima spolia revocavit. erit autem nominativus 'hic Lars, huius Lartis'.
(6,842) quis Gracchi genus
Gracchos seditiosos constat fuisse, nobiles tamen genere: namque per Corneliam nepotes Scipionis Africani fuerunt, unde Iuvenalis ad eam "tolle tuum precor Hannibalem victumque Syphacem". ergo Scipiones dicit per 'Gracchi genus'. duo autem fuerunt: maior Africanus, Aemilia nus minor, qui obsidione Carthaginis ab Italia revocavit Hannibalem. 
(6,843) Scipiadas 
hi gemini fratres fuerunt. qui cum fortissime dimicarent in Hispania apud Carthaginem novam, quae Spartaria dicitur, insidiis interempti sunt. cladem libyae Scipiones.
(6,844) Fabricium
paupertate gloriosum. hic est qui respondit legatis Samnitum aurum sibi offerentibus, Romanos non aurum habere velle, sed aurum habentibus imperare. 
Serrane serentem 
Atilius quidam senator fuit, qui cum agrum suum coleret, evocatus propter virtutem meruit dictaturam. Serranus autem a serendo dictus est. 
(6,845)  quo fessum rapitis Fabii
cur me, o Fabii, fessum ad vestram trahitis narrationem? aut certe 'fessum' tristem - ut "ter fessus valle resedit" - scilicet propter eorum mortem: nam trecenti sex fuerunt de una familia. qui cum coniurati cum servis et clientibus suis contra Veientes dimicarent, insidiis apud Cremeram fluvium interempti sunt. unus tantum superfuit, Fabius Maximus, qui propter teneram adhuc pueritiam in civitate remanserat. hic postea cum Hannibalis impetum ferre non posset, mora eum elusit - nam oportuna loca praeoccupans a vastatione Italiae compescuit - et ad Campaniam traxit, ubi deliciis eius virtus obtorpuit. ille est, de quo ait Ennius "unus qui nobis cunctando restituit rem". sciens enim Vergilius quasi pro exemplo hunc versum posuit.
ille 
notandum est de secunda persona dictum.
(6,847) excudent alii
 cudendo efficient: et est rhetoricus locus.
spirantia 
animata. Horatius "et molles imitabitur aere capillos".
(6,848) vivos vultus
hoc est quod dixit 'spirantia'. et per aes Corinthios indicat, per marmor Parios, per actionem causarum Athenienses, per astronomiam Aegyptios et Chaldaeos.
(6,852) pacis morem
 leges pacis. 
Sententiae excerptae:
Lat. zu "Verg" und "Aen.2,"
1961
Sic notus Ulixes?
So schlecht kennt ihr den Odysseus?
Petron.39,3; Verg.Aen.2,44

1440
Quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentes.
Was dies auch sei, ich fürchte die Danaer, selbt wenn sie Geschenke bringen.
Verg.Aen.2,49

1236
Et quorum pars magna fui.
Und worin ich eine große Rolle spielte.
Verg.Aen.2,6


Literatur:
zu "Verg" und "Aen.2,"
3404
Adkin, Neil / More Yukky Virgil
Aeneid 2,410-15
in: Herm. 134/2006, 398
booklooker
zvab

3543
Albrecht, Michael von
Vergil. Bucolica, Georgica, Aeneis. Eine Einführung.
Heidelberg (Winter, Heidelberger Studienhefte zur Altertumswissenschaft) 2006, 2/2007
booklooker
zvab

3685
Atwood, E.B. / Whiteaker, V.K.
Excidium Troiae
Cambridge, Mass. 1944
booklooker
zvab

3684
Austin, R.G.
P.Vergili Maronis Aeneidos liber secundus, with a commentary by R.G.Austin
Oxford 1,1964; 1966
booklooker
zvab

3725
Berres, Th.
Vergil und die Helenaszene, mit einem Exkurs zu den Halbversen
Heidelberg 1992
booklooker
zvab

2640
Berres, Thomas
Vergil und die Helenaszene, mit einem Exkurs zu den Halbversen
Heidelberg: Winter: 1992
booklooker
zvab

3848
Blümel, A.
Lüge des Sinon - Zum Anfang des 2.Buches der Aeneis des Vergil
in: AU XVIII 1,56
booklooker
zvab

3687
Bömer, F.
Rom und Troia
Baden-Baden 1951
booklooker
zvab

3649
Büchner, K.
P.Vergilius Maro. Der Dichter der Römer
Stuttgart, 3/1961 (SD aus der RE)
booklooker
zvab

3773
Duhn, M.v.
Gleichnisse in den ersten sechs Büchern von Vergils Aeneis
Diss.Hamburg 1952
booklooker
zvab

3726
Gall, D.
Ipsius umbra Creusae – Creusa und Helena
Mainz 1993
booklooker
zvab

3690
Kleinknecht, H.
Laokoon
in: Herm.79,1944, S.66ff. [in: Oppermann: Vergil WBG 1966 (WdF 19)]
booklooker
zvab

3538
Klingner, Friedrich
Virgil. Bucolica, Georgica, Aeneis
Zürich, Stuttgart (Artemis) 1967
booklooker
zvab

3727
Knox, B.M.W.
The serpent and the flame: The imagery of the second book of the Aeneid
in: AJPh 71, 1950, 379-400
booklooker
zvab

3819
Maurach, G.
Der vergilische und der vatikanische Laokoon
in: Gymn 99/1992
booklooker
zvab

3691
Merguet,H.
Lexicon zu Vergilius
Leipzig 1912; ND: Darmstadt 1961
booklooker
zvab

3693
Schauenburg, K.
Äneas und Rom
in: Gymn. 67,1960, 176ff.
booklooker
zvab

3851
Steinmeyer, H.
Laokoonszene in Vergils Aeneis (Verg.Aen.2,40-66; 2,199-233)
in: AU X 1,5
booklooker
zvab

3568
Vergil / Conington, Nettleship
Vergil (Publius Vergilius Maro): The Works of Virgil. With a Commentary by John Conington and Henry Nettleship. I-III.
London 3/1883-5/1898 (Ndr.: Hildesheim, Olms, 1963)
booklooker
zvab

3569
Vergil / Forbiger
P.Vergili Maronis opera. ad optimorum librorum fidem edidit perpetua et aliorum et sua adnotatione illustravit... Albertus Forbiger. Pars I: Bucolica et Georgica - ParsII: Aeneis I-VI Pars III: Aeneis VII-XII, carmina minora, dissertatio de Vergili vita et.. Indices.
Leipzig (Hinrichs) 4,1872-1875
booklooker
zvab

3570
Vergil / Heyne
P.Vergilii Maronis Opera, in tironum gratiam perpetua annotatione novis curis illustrata a Chr. Gottl. Heyne. Tomus I: P.Vergilii Maronis vita. Eclogen, Georgica, Aeneis I-IV. - Tomus II. Aeneis V-XII. Indices
Leipzig (Caspar Fritsch) 3,1800
booklooker
zvab

3537
Vergil / Osiander, Hertzberg
Die Gedichte des Publius Virgilius Maro:
  1. Die Idyllen und das Gedicht vom Landbau, übers. v. C.U.v.Osiander;
  2. Kleinere Gedichte, welche dem Virgil ugeschrieben werden, übers. v. W.Hertzberg;
  3. Die Aeneide, übers. v. W.Hertzberg
Stuttgart, Metzler, 1853
booklooker
zvab

3676
Weidner, A.
Commentar zu Vergil's AeneisBuch I und II.
Leipzig 1864
booklooker
zvab


[ Homepage | Hellas 2000 | Stilistik | Latein | Latein. Lektüre | Lateinisches Wörterbuch | Lateinischer Sprachkurs | Lateinische Grammatik | Lat.Textstellen | Römische Geschichte | Griechisch | Griech. Lektüre | Griechisches Wörterbuch | Griechischer Sprachkurs | Griechische Grammatik | Griech.Textstellen | Griechische Geschichte | LandkartenBeta-Converter | Varia | Mythologie | Bibliographie | Ethik | Literaturabfrage ]
Site-Suche:
Benutzerdefinierte Suche
bottom - /Lat/verg/VergAen6_752.php - Letzte Aktualisierung: 28.12.2020 - 21:08