Nos personalia non concoquimus. Nostri consocii (Google, Affilinet) suas vias sequuntur: Google, ut intentionaliter te proprium compellet, modo ac ratione conquirit, quae sint tibi cordi. Uterque consocius crustulis memorialibus utitur. Concedis, si legere pergis.
 
 
 
top
| Biograph. Steckbrief | Syntax | An.1,1,1-1,2,5 | Xen. An. 1,7,1 - 1,7,9 | Xen. An. 1,8,25 - 1,8,29 | Xen. An. 1,9,20 - 1,9,24 | Xen. An. 1,10,10 - 1,10,15 | An.2,1,1-23 | An.2,2,1-21 | An.2,3,1-29 | Xen. An. 3,1,11 - 3,1,16 | An.4,1,14-4,1,21 | An.4,3,3-4,3,8 | An.4,4,9-4,4,14 | An.4,5,1-4,5,7 | An.4,7,21-4,7,27 | An.5,3,5-5,3,10 | An.5,4,11-5,4,15 | An.5,6,11-5,6,15 | An.6,3,18-6,3,23 | An.6,6,1-6,6,4 | An.7,3,40-7,3,43 | An.7,6,33-7,6,38 | Mem. 2.1.21-33 |

Herakles am Scheideweg
Prodikos, bei Xenophon, Mem. 2.1.21-33

Urs vocabularium praebet; Alexander nos docebit, quis Prodicus fuerit; habent et ceteri suum quisque munus: Benedikt, Christina, Henning, Mirjam, Sabine. Ut ad rectam viam se convertant!

(zur altgriechischen Schrift)

(Sprecher ist Sokrates

(21) καὶ Πρόδικος δὲ ὁ σοφὸς ἐν τῷ συγγράμματι τῷ περὶ Ἡρακλέους, ὅπερ δὴ καὶ πλείστοις ἐπιδείκνυται, ὡσαύτως περὶ τῆς ἀρετῆς ἀποφαίνεται, ὧδέ πως λέγων, ὅσα ἐγὼ μέμνημαι. φησὶ γὰρ Ἡρακλέα, ἐπεὶ ἐκ παίδων εἰς ἥβην ὡρμᾶτο, ἐν ᾗ οἱ νέοι ἤδη αὐτοκράτορες γιγνόμενοι δηλοῦσιν εἴτε τὴν δι' ἀρετῆς ὁδὸν τρέψονται ἐπὶ τὸν βίον εἴτε τὴν διὰ κακίας, ἐξελθόντα εἰς ἡσυχίαν καθῆσθαι ἀποροῦντα ποτέραν τῶν ὁδῶν τράπηται·
[Quin et Prodicus ille sapiens in libro de Hercule similiter de virtute pronuntiat in hunc fere modum, quantum memini, dicens.] Herculem, ait, postquam e pueritia ad pubertatem properaret, in qua iam adulescentes sui iuris fiunt et indicia praebent, virtutisne via perrecturi sint ad vitam an vero vitiositatis, egressum in solitudinem ibi consedisse ambigentem, ad utram se viam converteret.
ἡ ἥβη
Jugend, Jünglingsalter
τρέπω
wende
αὐτοκράτωρ, ορος
unabhängig, selbständig
ἡ ἡσυχία
Ruhe, Einsamkeit
εἴτε... εἴτε
ob... oder ob
κάθημαι
sitze
τρέπω, τρέψω, ἔτρεψα, τέτροφα, τέτραμμαι, ἐτράπην, τραπήσομαι - wende
τρέπομαι, τραπήσομαι, ἐτράπην (ἐτραπόμην) - wende mich (zur Flucht)
 
(22) καὶ φανῆναι αὐτῷ δύο γυναῖκας προσιέναι μεγάλας, τὴν μὲν ἑτέραν εὐπρεπῆ τε ἰδεῖν καὶ ἐλευθέριον φύσει, κεκοσμημένην τὸ μὲν σῶμα καθαρότητι, τὰ δὲ ὄμματα αἰδοῖ, τὸ δὲ σχῆμα σωφροσύνῃ, ἐσθῆτι δὲ λευκῇ, τὴν δ' ἑτέραν τεθραμμένην μὲν εἰς πολυσαρκίαν τε καὶ ἁπαλότητα, κεκαλλωπισμένην δὲ τὸ μὲν χρῶμα ὥστε λευκοτέραν τε καὶ ἐρυθροτέραν τοῦ ὄντος δοκεῖν φαίνεσθαι, τὸ δὲ σχῆμα ὥστε δοκεῖν ὀρθοτέραν τῆς φύσεως εἶναι, τὰ δὲ ὄμματα ἔχειν ἀναπεπταμένα, ἐσθῆτα δὲ ἐξ ἧς ἂν μάλιστα ὥρα διαλάμποι· κατασκοπεῖσθαι δὲ θαμὰ ἑαυτήν, ἐπισκοπεῖν δὲ καὶ εἴ τις ἄλλος αὐτὴν θεᾶται, πολλάκις δὲ καὶ εἰς τὴν ἑαυτῆς σκιὰν ἀποβλέπειν.
Tum ei apparuisse duas grandi statura mulieres accedere; alteram quidem venusto ac liberali vultu a natura, cuius corpus munditie esset ornatum, oculi verecundia, habitus sanitate animi, veste candida; alteram vero nutrimento redditam obesam et teneram, sic ornatam, quantum ad colorem, ut candidior et rubicundior videretur, quam revera esset; habitu, ut erectior videretur, quam esset a natura, oculis sursum expassis, veste tali, ex qua venustas maxime pelluceret; eandem saepius se contemplari, ac num aliquis ipsam spectet, considerare; saepe ad umbram quoque suam respicere.
φαίνω
zeige
καλλωπίζω
schminke das Gesicht
εὐπρεπής, ές
anständig, schicklich
ἐρυθρός, ά, όν
rötlich, rot
φύσει
Dat. resp. (natura)
τοῦ ὄντος (Gen.comp.)
als in Wirklichkeit
κοσμέω
schmücke, ordne
τὸ σχῆμα, ατος 
Haltung, Gestalt
τὸ χρῶμα, ατος
Farbe, Schminke
ἀνπεπταμένως
"auffliegend", kokett
ἡ εσθής, ῆτος 
Kleid
ἡ ὥρα
Blüte, Jugendschönheit
λευκός, ή, όν 
weiß
διαλάμπω
scheine durch
τρέφω
ernähre
κατασκοπέω
schaue herab, betrachte
ἡ πολψσαρκία
Wohlbeleibtheit
θαμά häufig
ἡ ἁπαλότης, ητος
Jugendfrische, Zartheit
ἐπισκοπέω sehe mich um (nach)
φαίνω, φανῶ, ἔφηνα, πέφαγκα, πέφασμαι, ἐφάνθην, φανθήσομαι - zeige
φαίνομαι, φανοῦμαι (φανήσομαι) ἐφάνην, πέφηνα (πέφασμαι) - zeige mich, erscheine
τρέφω, θρέψω, ἔθρεψα, τέτροφα, τέθεαμμαι, ἐτράφην, θρέψομαι - ernähre
 
j(23) ὡς δ' ἐγένοντο πλησιαίτερον τοῦ Ἡρακλέους, τὴν μὲν πρόσθεν ῥηθεῖσαν ἰέναι τὸν αὐτὸν τρόπον, τὴν δ' ἑτέραν φθάσαι βουλομένην προσδραμεῖν τῷ Ἡρακλεῖ καὶ εἰπεῖν· Ὁρῶ σε, ὦ Ἡράκλεις, ἀποροῦντα ποίαν ὁδὸν ἐπὶ τὸν βίον τράπῃ. ἐὰν οὖν ἐμὲ φίλην ποιησάμενος, [ἐπὶ] τὴν ἡδίστην τε καὶ ῥᾴστην ὁδὸν ἄξω σε, καὶ τῶν μὲν τερπνῶν οὐδενὸς ἄγευστος ἔσει, τῶν δὲ χαλεπῶν ἄπειρος διαβιώσῃ.
Quum ad Herculem venisset propius, incessisse illam, de qua prius diximus, uno eodemque passu; alteram vero praevenire volentem accurrisse ad Herculem atque dixisse: Video te, Hercule, ambigere, quanam via te ad vitam conferas. Quapropter, si me tibi amicam coniunxeris, ducam te ad iter iucundissimum ac facillimum, ut eorum, quae suavia sunt, nihil non gustes simulque molestiae usque expers vivas.
πλησίον (adv.) nahe, in die Nähe ἕπομαί  τινι folge jdm.
ῥηθείς, εῖσα, έν v. ajgoreuvw ἄγευστός τινος ohne Genuß von etw.
ἡ πρόσθεν ῥηθεῖσα die zuvor genannte τερπνός, ή, όν erfreulich, ergötzlich
φθάνω komme früher, zuvor διαβιόω verbringe mein Leben
προστρέχω laufe hin, herbei
ἀγορεύω, ἐρῶ, εἶπον, εἴρηκα, εἴρημαι, ἐρρήθην - sage
jτρέχω, δραμοῦμαι, ἔδραμον, δεδράμηκα - laufe
 
(24) πρῶτον μὲν γὰρ οὐ πολέμων οὐδὲ πραγμάτων φροντιεῖς, ἀλλὰ σκοπούμενος +διέσῃ τί ἂν κεχαρισμένον ἢ σιτίον ἢ ποτὸν εὕροις, ἢ τί ἂν ἰδὼν ἢ ἀκούσας τερφθείης ἢ τίνων ὀσφραινόμενος ἢ ἁπτόμενος, τίσι δὲ παιδικοῖς ὁμιλῶν μάλιστ' ἂν εὐφρανθείης, καὶ πῶς ἂν μαλακώτατα καθεύδοις, καὶ πῶς ἂν ἀπονώτατα τούτων πάντων τυγχάνοις.
Nam primum tibi neque bella neque negotia curanda erunt; sed semper dispicies, quemnam tibi gratum vel cibum vel potum invenire possis, quid vel aspectu, vel auditu, vel odoratu, vel tactu te delectare possit, quibus amoribus fruens plurimum gaudeas, quo pacto quam mollissime dormias, qui absque labore minimo possis haec omnia consequi.
τὸ πρᾶγμα, ατος Aufgabe, Abenteuer ἅπτω hefte, knüpfe (an)
φροντίζω τινός denke an, sorge mich um ἅπτομαί τινος fasse etwas an, berühre
σκοπέω schaue, betrachte τὰ παιδικάv Liebschaften
κεχαρισμένος gefällig, schmackhaft ὁμιλέω τινίv verkehre mit jdm.
τό σιτίον Essen, Nahrung εὐφραίνω erfreue, erheitere
τὸ ποτόν Trunk, Getränk μαλακός, ή, όν weich, sanft
τέρπω erfreue, ergötze ἄπονος, όν  mühelos
ὀσφραίνομαί τινος rieche, wittere etwas
σκοπέω (σκοπέομαι), σκέψομαι, ἐσκεψάμην, ἔσκεμμαι - schaue, betrachte
εὐφραίνω, εὐφρανῶ, ηὔφρανα (εὔφρανα) - erfreue, erheitere
εὐφραίνομαι, εὐφρανοῦμαι (εὐφρανθήσομαι) ηὐφράνθην (εὐφράνθην) - erfreue mich
(25) ἐὰν δέ ποτε γένηταί τις ὑποψία σπάνεως ἀφ' ὧν ἔσται ταῦτα, οὐ φόβος μή σε ἀγάγω ἐπὶ τὸ πονοῦντα καὶ ταλαιπωροῦντα τῷ σώματι καὶ τῇ ψυχῇ ταῦτα πορίζεσθαι, ἀλλ' οἷς ἂν οἱ ἄλλοι ἐργάζωνται, τούτοις σὺ χρήσῃ, οὐδενὸς ἀπεχόμενος ὅθεν ἂν δυνατὸν ᾖ τι κερδᾶναι. πανταχόθεν γὰρ ὠφελεῖσθαι τοῖς ἐμοὶ συνοῦσιν ἐξουσίαν ἐγὼ παρέχω.
Quod si aliquando illa defutura, de quibus haec percipies, suspicio sit, nihil est quod metuas, ne eo te deducam, ut haec laborando variisque tum animae tum corporis aerumnis perferendis tibi compares; sed aliorum laboribus tu frueris nec ab illa re abstinebis, de qua capi aliquid lucri possit. Nam equidem familiaribus meis potestatem facio, ut ex omnibus partibus utilitatem capiant.
ἡ ὑποψία Argwohn, Befürchtung πανταχόθεν von überall her
ἡ σπάνις, εως Mangel ὠφελέω τινά fördere jdn., nütze jdm.
οὐ φόβος ἐστίν, μή gewiß nicht ὠφελοῦμαι ziehe Nutzen
ἐπὶ τὸ πορίζεσθαι Gerundium ἡ ἐξουσία Macht, Möglichkeit
ταλαιπωρέω quäle, plage mich
Jκερδαίνω, κερδανώ, ἐκέρδανα, κεκέρδηκα - gewinne
ὠφελέομαι, ὠφελήσομαι, ὠφελἡθην, ὠφέλημαι - werde gefördert, ziehe Nutzen
 
(26) καὶ ὁ Ἡρακλῆς ἀκούσας ταῦτα, Ὦ γύναι, ἔφη, ὄνομα δέ σοι τί ἐστιν; ἡ δέ, Οἱ μὲν ἐμοὶ φίλοι, ἔφη, καλοῦσί με Εὐδαιμονίαν, οἱ δὲ μισοῦντές με ὑποκοριζόμενοι ὀνομάζουσι Κακίαν.
Haec cum audivisset Hercules: "quodnam est", inquit, "tibi nomen, mulier?" Illa vero: "Amici mei", ait, "Felicitatem me appellant; at qui me oderunt, depravato nomine vocant me Vitiositatem."
μισέω hasse, verabscheue ὑποκορίζομαι a) beschönige, b) verunglimpfe
 
(27) καὶ ἐν τούτῳ ἡ ἑτέρα γυνὴ προσελθοῦσα εἶπε· Καὶ ἐγὼ ἥκω πρὸς σέ, ὦ Ἡράκλεις, εἰδυῖα τοὺς γεννήσαντάς σε καὶ τὴν φύσιν τὴν σὴν ἐν τῇ παιδείᾳ καταμαθοῦσα, ἐξ ὧν ἐλπίζω, εἰ τὴν πρὸς ἐμὲ ὁδὸν τράποιο, σφόδρ' ἄν σε τῶν καλῶν καὶ σεμνῶν ἀγαθὸν ἐργάτην γενέσθαι καὶ ἐμὲ ἔτι πολὺ ἐντιμοτέραν καὶ ἐπ' ἀγαθοῖς διαπρεπεστέραν φανῆναι. οὐκ ἐξαπατήσω δέ σε προοιμίοις ἡδονῆς, ἀλλ' ᾗπερ οἱ θεοὶ διέθεσαν τὰ ὄντα διηγήσομαι μετ' ἀληθείας.
Quum interea altera mulier accessisset: "Ego quoque", inquit, "ad te veni, mi Hercules, quae et parentes tuos novi et, quae tua esset natura, in pueritia animadverti. De quibus spero, ut si ea, quae ad me ducit, via incesseris, strenue tu pulchras et honestas res geras, atque ego posthac multo honoratior et propter bona opera illustrior videar. Neque te decipiam voluptatis prooemiis, sed quomodo dii res constituerunt, vere commemorabo.
εἰδώς, υία, ός Part. v. οἶδα σεμνός, ή, όν ehrwürdig, heilig
γεννάω erzeuge διαπρεπής, ές glänzend, überragend
ύποκορίζομαι a) beschönige, b) verunglimpfe ἐξαπατάω täusche, betrüge
σφόδρα sehr, heftig τὸ προοίμιον Vorrede, Hymnos
ᾗπερ (ganz) wie
μανθάνω μαθήσομαι ἔμαθον μεμάθηκα   - lerne, erfahre
 
(28) τῶν γὰρ ὄντων ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐδὲν ἄνευ πόνου καὶ ἐπιμελείας θεοὶ διδόασιν ἀνθρώποις, ἀλλ' εἴτε τοὺς θεοὺς ἵλεως εἶναί σοι βούλει, θεραπευτέον τοὺς θεούς, εἴτε ὑπὸ φίλων ἐθέλεις ἀγαπᾶσθαι, τοὺς φίλους εὐεργετητέον, εἴτε ὑπό τινος πόλεως ἐπιθυμεῖς τιμᾶσθαι, τὴν πόλιν ὠφελητέον, εἴτε ὑπὸ τῆς Ἑλλάδος πάσης ἀξιοῖς ἐπ' ἀρετῇ θαυμάζεσθαι, τὴν Ἑλλάδα πειρατέον εὖ ποιεῖν, εἴτε γῆν βούλει σοι καρποὺς ἀφθόνους φέρειν, τὴν γῆν θεραπευτέον, εἴτε ἀπὸ βοσκημάτων οἴει δεῖν πλουτίζεσθαι, τῶν βοσκημάτων ἐπιμελητέον, εἴτε διὰ πολέμου ὁρμᾷς αὔξεσθαι καὶ βούλει δύνασθαι τούς τε φίλους ἐλευθεροῦν καὶ τοὺς ἐχθροὺς χειροῦσθαι, τὰς πολεμικὰς τέχνας αὐτάς τε παρὰ τῶν ἐπισταμένων μαθητέον καὶ ὅπως αὐταῖς δεῖ χρῆσθαι ἀσκητέον· εἰ δὲ καὶ τῷ σώματι βούλει δυνατὸς εἶναι, τῇ γνώμῃ ὑπηρετεῖν ἐθιστέον τὸ σῶμα καὶ γυμναστέον σὺν πόνοις καὶ ἱδρῶτι.
Nihil eim eorum, quae bona et pulchra sunt, sine labore et exercitatione dii hominibus largiuntur. Sed sive deos esse propitios tibi vis, colendi sunt dii; seu ab amicis vis diligi, beneficiis amici sunt afficiendi; sive a civitate aliqua vis honorari, utilitatis quid civitati afferendum est; seu apud universam Graeciam virtutis nomine vis esse in admiratione, Graeciae ut beneficias conandum erit; sive terram tibi fructus uberes ferre vis, colenda erit terra; seu a iumentis ditari putas, iumentorum cura erit habenda; sive bello res tuas amplificare desideras ac potestatem consequi vis tum amicos liberandi, tum subigendi hostes, non solum artes bellicae tibi ab earum peritis discendae sunt, sed etiam perspiciendum exercitatione, quo pacto sit iis utendum: denique, si etiam eo valere vis, ut corpus tuum rationi pareat, necesse est corpus assuefacias perque labores ac sudorem exerceas."
τὰ ὄντα ἀγαθά das wirklich Wertvolle πλουτίζω  mache reich
ἠ ἐπιμέλεια Sorgfalt, Fleiß ἐπιμελέομαί τινος kümmere, bemühe mich um jdn. (etw.)
ἵλεως, ἵλεων gnädig (att. Dekl.) αὔξω = αὐξάνω
εὐεργετέω τινά tue jdm. Gutes χειρόομαι unterwerfe, bezwinge
πειράομαι versuche ὑπηρετέω τινί diene (jmd.)
ἄφθονος, ον reichlich, im Überfluß ἐθίζω gewöhne (jdn.)
τὸ βόσκημα, ματος  Weidevieh ὁ ἱδρώς, ῶτος Schweiß
αὐξάνω, αὐξήσω, ηὔξησα, ηὔξηκα, ηὔξημαι, ηὐξήθην, αὐξηθήσομαι (αὐξήσομαι)  - vergrößere, vermehre
ἐθίζω, ἐθιῶ, εἴθισα, εἴθικα, εἴθισμαι - gewöhne (jdn.)
ἐθίζομαι, ἐθισθήσομαι, εἰθίσθην, εἴθισμαι - gewöhne mich
 
(29) καὶ ἡ Κακία ὑπολαβοῦσα εἶπεν, ὥς φησι Πρόδικος· Ἐννοεῖς, ὦ ῾Ἡράκλεις, ὡς χαλεπὴν καὶ μακρὰν ὁδὸν ἐπὶ τὰς εὐφροσύνας ἡ γυνή σοι αὕτη διηγεῖται; ἐγὼ δὲ ῥᾳδίαν καὶ βραχεῖαν ὁδὸν ἐπὶ τὴν εὐδαιμονίαν ἄξω σε.
Tum eius sermonem excipiens Vitiositas, quemadmodum Prodicus ait: "Videsne", inquit, "mi Hercules, quam longam ac difficilem viam ad delectationes haec tibi mulier exponat? ego vero facili brevique ad beatitatem itinere te ducam."
ὑπολαμβάνω falle ins Wort; entgegne ἡ εὐφροσύνη Frohsinn, Heiterkeit
ἐννοέω  bemerke; bedenke
 
(30) καὶ ἡ Ἀρετὴ εἶπεν· Ὦ τλῆμον, τί δὲ σὺ ἀγαθὸν ἔχεις; ἢ τί ἡδὺ οἶσθα μηδὲν τούτων ἕνεκα πράττειν ἐθέλουσα; ἥτις οὐδὲ τὴν τῶν ἡδέων ἐπιθυμίαν ἀναμένεις, ἀλλὰ πρὶν ἐπιθυμῆσαι πάντων ἐμπίμπλασαι, πρὶν μὲν πεινῆν ἐσθίουσα, πρὶν δὲ διψῆν πίνουσα, ἵνα μὲν ἡδέως φάγῃς, ὀψοποιοὺς μηχανωμένη, ἵνα δὲ ἡδέως πίῃς, οἴνους τε πολυτελεῖς παρασκευάζῃ καὶ τοῦ θέρους χιόνα περιθέουσα ζητεῖς, ἵνα δὲ καθυπνώσῃς ἡδέως, οὐ μόνον τὰς στρωμνὰς μαλακάς, ἀλλὰ καὶ [τὰς κλίνας καὶ] τὰ ὑπόβαθρα ταῖς κλίναις παρασκευάζῃ· οὐ γὰρ διὰ τὸ πονεῖν, ἀλλὰ διὰ τὸ μηδὲν ἔχειν ὅ τι ποιῇς ὕπνου ἐπιθυμεῖς· τὰ δ' ἀφροδίσια πρὸ τοῦ δεῖσθαι ἀναγκάζεις, πάντα μηχανωμένη καὶ γυναιξὶ τοῖς ἀνδράσι χρωμένη· οὕτω γὰρ παιδεύεις τοὺς σεαυτῆς φίλους, τῆς μὲν νυκτὸς ὑβρίζουσα, τῆς δ' ἡμέρας τὸ χρησιμώτατον κατακοιμίζουσα.
Tum Virtus: "Misera vero tu", ait, "quid boni habes?aut quam delectationem nosti, cum nihil bonorum causa facere velis? quae iucundorum ne appetitum quidem exspectes, sed priusquam appetas, omnibus repleris: priusquam esurias, comedis; priusquam sitias, bibis;atque ut suaviter comedas, obsoniorum structores excogitas; ut suaviter bibas, vina pretiosa circumiens hinc et illinc quaeritas, et, qua utaris in aetate, nivem tibi comparas; ut suaviter dormias, non stragula tantum mollia, sed etiam fulcra ad lectulos motitandos paras. Non enim propter labores somnum appetis, sed quia nihil est tibi, quod agas. Venerem vero prius, quam ea indigeas, omni arte impellis; et ipsis viris tamquam mulieribus uteris. Sic enim amicos tuos instituis, noctu eos contumeliosa iniuria afficiens, et utilissima diei parte somno obruens.
τλήμων, ονος unglücklich; leidvoll καθυπνόω schlafe tief; schlafe ein
ἐμπίμπλημί τι τινός fülle etwas mit etwas an ἡ στρωμνή Lager, Decke
ἐμπίμπλαμαί τινος fülle mich mit etwas an στρώννυμι breite aus
ὁ ὀψοποιός Koch τὸ ὑπόβαθρον Untergestell (zum Schaukeln)
τὸ ὄψον Zukost (zum Brot, bes. Fleisch) ἀφροδίσιος, ον zur Liebe gehörig
μηχανάομαι ersinnen; bereitstellen τὰ ἀφροδίσια Liebesgenuß
περιθέω laufe umher κατακοιμίζω zu Bett bringen; verschlafen
τοῦ θέρους χιόνα ζητῶ  suche im Sommer Schnee (unsinnig) τῆς ἡμέρας τὸ χρησιμώτατον der beste Teil des Tages
μένω, μενῶ, ἔμεινα, μεμένηκα  - bleibe
πίμπλημι, πλήσω, ἔπλησα, πέπληκα πέπλησμαι ἐπλήσθην πλησθήσομαι -  fülle an
στρώννυμι, στρώσω, ἔστρωσα, -, ἔστρωμαι, ἐστρώθην -  breite aus, strecke hin
 
(31) ἀθάνατος δὲ οὖσα ἐκ θεῶν μὲν ἀπέρριψαι, ὑπὸ δὲ ἀνθρώπων ἀγαθῶν ἀτιμάζῃ· τοῦ δὲ πάντων ἡδίστου ἀκούσματος, ἐπαίνου σεαυτῆς, ἀνήκοος εἶ, καὶ τοῦ πάντων ἡδίστου θεάματος ἀθέατος· οὐδὲν γὰρ πώποτε σεαυτῆς ἔργον καλὸν τεθέασαι. τίς δ' ἄν σοι λεγούσῃ τι πιστεύσειε; τίς δ' ἂν δεομένῃ τινὸς ἐπαρκέσειεν; ἢ τίς ἂν εὖ φρονῶν τοῦ σοῦ θιάσου τολμήσειεν εἶναι; οἳ νέοι μὲν ὄντες τοῖς σώμασιν ἀδύνατοί εἰσι, πρεσβύτεροι δὲ γενόμενοι ταῖς ψυχαῖς ἀνόητοι, ἀπόνως μὲν λιπαροὶ διὰ νεότητος τρεφόμενοι, ἐπιπόνως δὲ αὐχμηροὶ διὰ γήρως περῶντες, τοῖς μὲν πεπραγμένοις αἰσχυνόμενοι, τοῖς δὲ πραττομένοις βαρυνόμενοι, τὰ μὲν ἡδέα ἐν τῇ νεότητι διαδραμόντες, τὰ δὲ χαλεπὰ εἰς τὸ γῆρας ἀποθέμενοι.
Quumque sis immortalis, a diis quidem reiecta es, et a bonis hominibus probro afficeris. Iam quod omnium auditu iucundissimum est, tuam ipsius laudem nullam audis; nec quod spectaculum iucundissimum est, spectare potes: quippe nullum umquam pulchrum facinus tuum vidisti. Quis vero tibi aliquid dicenti fiem habeat? quis rei alicuius egenti quidquam suppeditet? Quis animi sani compos ex tuae sodalitatis coetu esse audeat? Quum tui, si adulescentes sint, corporibus sunt debiles; provectiores facti animis desipiant. sine labores nitidi per adulescentiam feruntur; cum labore squalidi senectam aetatem transeunt; atque eorum, quae egerunt, pudet; eorum, quae agunt, onus haud sustinent. Iucundis in adulescentia cursu quasi peragratis in senectutem molesta reservant.
ἀπο-ρρίπτω werfe weg; verachte, verstoße ἐπαρκέω stelle bereit; willfahre, helfe
τὸ ἄκουσμα, ατος das Gehörte, Nachricht ὁ θίασος Schwarm; Gefolge, Anhängerschaft
ἀνήκοος nicht hörend λιπαρός, ά, όν fett, feist
τὸ θέαμα, ατος Anblick αὐξμηρός, ά, όν ausgetrocknet, dürr
ἀθέατος, ον nicht sehend διὰ γήρως περῶ  durchquere (durchlebe) das Alter
 
(32) ἐγὼ δὲ σύνειμι μὲν θεοῖς, σύνειμι δὲ ἀνθρώποις τοῖς ἀγαθοῖς· ἔργον δὲ καλὸν οὔτε θεῖον οὔτ' ἀνθρώπειον χωρὶς ἐμοῦ γίγνεται. τιμῶμαι δὲ μάλιστα πάντων καὶ παρὰ θεοῖς καὶ παρὰ ἀνθρώποις οἷς προσήκω, ἀγαπητὴ μὲν συνεργὸς τεχνίταις, πιστὴ δὲ φύλαξ οἴκων δεσπόταις, εὐμενὴς δὲ παραστάτις οἰκέταις, ἀγαθὴ δὲ συλλήπτρια τῶν ἐν εἰρήνῃ πόνων, βεβαία δὲ τῶν ἐν πολέμῳ σύμμαχος ἔργων, ἀρίστη δὲ φιλίας κοινωνός.
Ego vero cum diis versor, cum hominibus versor bonis, neque ullum praeclarum facinus sive divum sive humanum absque me perficitur. In summo honore et apud deos sum et apud eos homines, apud quos par est; quum sim artificibus cara laborum socia, fida rerum familiarium custos heris, opitulatrix benigna servis, in laboribus pace curandis adiutrix egregia, strenua in negotiis bellicis adiutrix, amicitiae consors optima.
μάλιστα πάντων über alles εὐμενής, ές wohlgesinnt, gewogen
οἷς προσήκει denen es zukommt, die es angeht ἡ παραστάτις, ιδος Helferin (ἣ παραστατεῖ')
ἀγαπητός, ή, όν geliebt ὁ οἰκέτης Diener, Sklave; Pl.: Dienerschaft
(ἡ) σύνεργος mitwirkend; Helferin (ἣ συνεργάζεται) ἡ συλλήπτρια Helferin (ἣ συλλαμβάνει)
ὁ τεχνίτης  Künstler, Handwerker. ἡ κοινωνός Partnerin (ἣ κοινωνεῖ')
 
(33) ἔστι δὲ τοῖς μὲν ἐμοῖς φίλοις ἡδεῖα μὲν καὶ ἀπράγμων σίτων καὶ ποτῶν ἀπόλαυσις· ἀνέχονται γὰρ ἕως ἂν ἐπιθυμήσωσιν αὐτῶν· ὕπνος δ' αὐτοῖς πάρεστιν ἡδίων ἢ τοῖς ἀμόχθοις, καὶ οὔτε ἀπολείποντες αὐτὸν ἄχθονται οὔτε διὰ τοῦτον μεθιᾶσι τὰ δέοντα πράττειν. καὶ οἱ μὲν νέοι τοῖς τῶν πρεσβυτέρων ἐπαίνοις χαίρουσιν, οἱ δὲ γεραίτεροι ταῖς τῶν νέων τιμαῖς ἀγάλλονται· καὶ ἡδέως μὲν τῶν παλαιῶν πράξεων μέμνηνται, εὖ δὲ τὰς παρούσας ἥδονται πράττοντες, δι' ἐμὲ φίλοι μὲν θεοῖς ὄντες, ἀγαπητοὶ δὲ φίλοις, τίμιοι δὲ πατρίσιν· ὅταν δ' ἔλθῃ τὸ πεπρωμένον τέλος, οὐ μετὰ λήθης ἄτιμοι κεῖνται, ἀλλὰ μετὰ μνήμης τὸν ἀεὶ χρόνον ὑμνούμενοι θάλλουσι. τοιαῦτά σοι, ὦ παῖ τοκέων ἀγαθῶν Ἡράκλεις, ἔξεστι διαπονησαμένῳ τὴν μακαριστοτά την εὐδαιμονίαν κεκτῆσθαι.
Est etiam amicis meis cibi et potus perceptio suavis pariter ac labore nullo quaesita: exspectant enim, donec ea appetant. Iidem somnum capiunt suaviorem, quam otiosi ac neque eum excutientes moleste ferunt neque huius causa, quae sunt agenda, neglegunt. Adulescentes seniorum laudubus gaudent, seniores adulescntium honoribus delectantur. Iidem rerum olim gestarum memoriam iucunde reoetunt, et cum voluptate praesentia peragunt feliciter; quum per me quidem diis accepti sunt, amicis cari, patribus honorati, Et cum venerit finis a fato praestitutus, non inhonorati iacent, oblivioni traditi; sed perpetua sui memoria celebrati florent. Huismodi, mi Hercules, parentum suboles fortium laboribus exanclatis licet tibi vitam agere ab omni parte beatissimam.
ἡ ἀπόλαυσις, εως Genuß ἀγάλλομαί τινι prunke mi etw., bin stolz auf etw.
ἀπράγμων, ον untätig, mühelos, unbeschwerlich θάλλω blühe; h.: blühe fort, bin berühmt
ἄμοχθος, ον mühelos, arbeitsscheu τοιαῦτα Objekt zu διαπονησαμένῳ
ἀνέχομαι harre aus sc. <ohne zu essen und zu trinken> ἡ συλλήπρια Helferin (ἣ συλλαμνβάνει)
ἀπολείπω τὸν ὕπνον  wache auf, stehe auf ἡ κοινωνός Partnerin (ἣ κοινωνεῖ)
 
καί Zur Funktion des Prodikosreferats in den Memorabilien führt O.Gigon aus, Xenophons Thema sei das πολιτεύεσθαι gewesen. Dazu habe er am Beispiel des Herakles die Tugend der ἐγκράτεια als Königsweg empfohlen. ἐγκράτεια führt zur ἀρετή, ἀρετή aber zur wahren ἡδονή
ἡδονή Ein junger Mensch entwickelt sich erst. ἡδονή ist das Ergebnis von Zukunftsinvestitionen. Die Zukunft aber ist offen; man kann nur hoffen (ἐλπίζω). Wahre  ἡδονή verlangt, wenn sie sich einstellen soll, für lange Zeit Entsagung ἐγκράτεια. Alles andere wäre bloßes Gerede, wären schöne Worte (προοιμίοις ἡδονῆς), die die wahre Sachlage (ᾗπερ οἱ θεοὶ διέθεσαν τὰ ὄντα) verkennen.
 
Übergreifende Aufgaben
  1. Sammle im Text Hinweise, die Rückschlüsse auf den Charakter des Prodikos-Textes zulassen, der Xenophons Darstellung zugrunde liegt, und auf die Art und Weise, wie Xenophon auf diese Darstellung zugreift!
  2. Untersuche, welches Vokabular Prodikos (Xenophon) dazu dient, sein Thema der (wahren ἡδονή) variierend zu umschreiben!
  3. Welche Merkmale bestimmen das Menschenbild, das die Ἀρετή im Text Herakles  und damit auch dem Leser paradigmatisch anempfiehlt?
  4. Untersuche, ob der Herakles-Mythos außerhalb unseres Textes noch auf andere Weise rezipiert wurde, so dass man konkurrierende Auffassungen unterscheiden müsste.
  5. Gibt es Parallelen und Divergenzen zwischen der Entscheidung des "Herakles am Scheideweg" und der Entscheidung des Paris im Mythos vom "Parisurteil"?
  6. Informiere Dich über das Verhältnis Xenophons zu Sokrates! a) Xenophon als Anhänger des Sokrates, b) Xenophons Sokratesbild
 
Vergleichstexte
  1. Xen. Kyrup. I 5, 7-14: Der junge Kyros legt vor seinem Feldzug gegen Assyrien seinen Soldaten den Zusammenhang zwischen πόνος, ἐγκράτεια, ἀρετ#8053; und ἡδονή dar. (vgl. Nickel 84)
  2. Xen. Ages. 9, 3f.
 
Sokrates befindet sich im Gespräch mit dem Philosophen Aristippos, der als Begründer der Kyrenaischen Schule gilt und ein Vertreter des Lustprinzips ist. Aristippos lehnt ein Interesse am Herrschen als zu unbequem ab.
 
Interpretationsbeiträge
O. Seel (Eiresione, Kommentar S. 34f): Die Faszination beruht nicht zuletzt auf der einprägsamen Simplizität, mit welcher eine menschliche Grundsituation - Wahl, Entscheidung, Verantwortung; Verzicht, Abkehr von trügerischer Verlockung, Zukehr zu innerem, wahrem, verborgenem Wert - hier in Bild und Geschehen umgesetzt ist. Gewiß braucht man nicht überall, was das "Motiv" solcher Entscheidung erscheint, an Prodikos als Quelle zu denken - wie es denn ja auch schon bei Homer in der wissenden Todeswahl des Achills vorgebildet ist: "Ilias" T 420, Od l 487 -, aber anderseits liegt doch an unerwarteten Stellen nachweisbar direkter oder mittelbarer Einfluß des Prodikos vor: so hat etwa der - ehedem vielgelesene - Römer Silius Italicus (1. Jh. n.Chr.) in seinem Epos "Punica" die Erzählung auf Scipio übertragen, und in dieser Fassung bot sie die Vorlage zu Raffaels Bild "Der Traum des Ritters". Erhalten ist die Parabel in einer Wiedergabe Xenophons, in dessen eigenem Stil, aber in der Hauptsache doch offenbar getreu nach der Vorlage des Prodikos.
R. Nickel  (86) fasst die Grundzüge des xenophontischen (diaitetischen) ἡδονή-Begriffs, auf den es dem Autor thematisch ankomme, folgendermaßen zusammen:
  1. ἡδονή kann nur dann echt, wahr, natürlich sein, wenn sie dem Menschen wirklich nützt, indem sie sein seelisch-körperliches Wohlbefinden erhöht.
  2. Folglich muss sich der Mensch vor einer falschen, zerstörerischen ἡδονή (= ἀκολασία) hüten und ἐγκράτεια üben.
  3. ἐγκράτεια bedeutet das freiwillige und darum lustvolle Ertragen von πόνος für edle Zwecke in jeder Lebenslage.
  4. Es gibt keine ἡδονή ohne πόνος".
 
Literatur
Fritz, K.v. Das erste Kapitel des zweiten Buches von Xenophons Memorabilien und die Philosophie des Aristipp von Kyrene, in: Herm. 93/1965, 257-279
Nickel, R. Die Wahl des Herakles in Xenophons Memorabilien II 1. Der Mythos als Argument, in: Beiträge zum Griechischunterricht 3 (ALK-Inf. 4/80) Bad-Kreuznach 1980
Panofski, E. Herakles am Scheidewege, Stud.Bibl.Warburg 18,1930
Sententiae excerptae:
Griech. zu "Xenophon"
Literatur:
zu "Xenophon"
3939
Braun, K.
Präparation zu Xenophons Hellenika. Buch V-VII in Auswahl
Krafft und Rankes Präparationen für die Schullektüre, Hannover, Norddeutsche Verlagsanstalt O.Goedel, 1903

3946
Braun, K.
Präparation zu Xenophons Hellenika Buch I und II (Auswahl)
Hannover, Norddeutsche Verlagsanstalt O.Goedel, 2,1905

4115
Breitenbach, Hans Rudolf
Xenophon von Athen. Sonderdtuck aus Paulys RE IX A2.
Stuttgart, Druckenmüller 1966

2145
Hägg, Thomas
Narrative Technique in Ancient Greek Romances. Studies of Chariton, Xenophon Ephesius, and Achilles Tatius
Stockholm 1971

3938
Hansen, Reimer
Wörterbuch zu Xenophons Anabasis und Hellenika, für den Schulgebrauch bearbeitet.
Gotha, Perthes, 1890

2146
Hirschig, G.A. (Hg.)
Erotici Scriptores. Parthenius, Achilles Tatius, Longus, Xenophon Ephesius, Heliodorus, Chariton Aphrodisiensis, Antonius Diogenes, Iamblichus. Ex Nova Recensione Guillelmi Adriani Hirschig. Eumathius, ex recensione Philippi Le Bas; Apolloni Tyrii Historia, ex cod. Paris. Edita A.J. Lapaume; Nicetas Eugenianus, ex nova recensione Boissonadii. Graece et Latine cum Indice Historico
Parisiis, Ambrosio Firmin Didot, 1856

2329
Kytzler, B. (Hg.)
Im Reich des Eros: Sämtliche Liebes- und Abenteuerromane der Antike. 2 Bände. Longos (Daphnis und Chloe), Xenophon (Die Waffen des Eros). Die Geschichte von Apollonius, dem König von Tyros, Heliodor, Chariton (Kallirhoe), Petron (Satyrikon), Achilleus Tatios (Lekippe und Kleitophon), L.Apueius (Der goldene Esel), Lukian (Lukios oder Der Esel; Wahre Geschichten), Euhemeros, Theopomp, Hekataios, Iambulos, Antonius Diogenes (Die Wunder jenseits von Thule), Iamblich (Babylonische Geschichten), Ninos und Semiramis, Parthenope und Metiochos, Chione, Iolaos, Kalligone, Herpyllis, Lollianos (Phoinikika)
Düsseldorf (Albatros Patmos) 2000 (ISBN:3491960185)

2479
Montgomery, Hugo
Gedanke und Tat : zur Erzählungstechnik bei Herodot, Thukydides, Xenophon und Arrian
Lund : Gleerup, 1965

4063
Papanikolaou, A .
Chariton und Xenophon von Ephesos
in: Gärtner, H.: Beiträge, Hildesheim 1984, S.279ff.

2406
Perry, B.E.
Chariton and his Romance from a Literary-historical Point of View
in: AJPh 51,1930, 93-134; in: H.Gärtner (Hg.), Beiträge 1984, 237ff.

2333
Pöhlmann, R.v.
Salin, E. Zenons Politeia. Xenophons Kyrupädie. Theopompos' Meropis
in: Platon u.die griechische Utopie, München 1921

4116
Purves, Alex C.
Space and time in ancient Greek narrative / Alex C. Purves
Cambridge Univ. Press, 2010

1928
Ruiz Montero, C.
Xenophon von Ephesos: Ein Ãœberblick
in: ANRW II.34.2 (1994) 1088-1138

3948
Simon, J.
Präparation zu Xenophons Anabasis Buch VI und VII.
Hannover, Norddeutsche Verlagsanstalt O.Goedel, 1901

3937
Thiemann, K.
Wörterbuch zu Xenophons Hellenika, mit besonderer Rücksicht auf Sprachgebrauch und Phraseologie für den Schulgbrauch bearbeitet.
Leipzig, Teubner, 4,1898

3936
Vollbrecht, F.
Wörterbuch zu Xenophons Anabasis für den Schulgebrauch bearbeitet.
Leipzig, Teubner, 3/1876

4112
Xenophon / Feix, Hans
Xenophon. Des Kyros Anabasis. Der Zug der Zehntausend. Übertragen und erläutert v. Dr. Hans Feix
München, Goldmann, 1959

4113
Xenophon / Müri, Walter
Xenophon. Des Kyros Anabasis. Der Zug der Zehntausend. Griechisch - deutsch. Herausgegeben von Walter Müri. Bearbeitet und mit einem Anhang versehen von Bernhard Zimmermann
München-Zürich, Artemis 1990

4114
Xenophon / Sorof
Xenophons Anabasis in Auswahl. Herausgegeben von Dr. F.G.Sorof. Text und Kommentar
Leipzig-Berlin, Teubner, 5/1908

4111
Xenophon / Vretska, Helmuth
Xenophon. Des Kyros Anabasis. Der Zug der Zehntausend. Ãœbersetzung, Einleitung und Anmerkungen v. Helmuth Vretska
Stuttgart, Reclam, 1958


[ Homepage | Hellas 2000 | Stilistik | Latein | Latein. Lektüre | Lateinisches Wörterbuch | Lateinischer Sprachkurs | Lateinische Grammatik | Lat.Textstellen | Römische Geschichte | Griechisch | Griech. Lektüre | Griechisches Wörterbuch | Griechischer Sprachkurs | Griechische Grammatik | Griech.Textstellen | Griechische Geschichte | Landkarten | Beta-Converter | Varia | Mythologie | Bibliographie | Ethik | Literaturabfrage]
Site-Suche:
Benutzerdefinierte Suche
bottom - /Grie/xenophon/GrLXenMem2,1,21.php - Letzte Aktualisierung: 30.12.2020 - 14:36