Neulateinische Texte

De hortulo monasteriali ad gymnasium H. istituto

"Plantaverat autem Dominus Deus paradisum voluptatis a principio, in quo posuit hominem, quem formaverat... Tulit ergo Dominus Deus hominem, et posuit eum in paradiso voluptatis, ut operaretur, et custodiret illum. (Genesis – Vulgata- 2,8.15) Discipulas discipulosque, qui me auctore anno MCMLXXXV initium horti fecerunt, paradisum biblicum Adami et Evae nequaquam imitari voluisse perspicuum est. Voluerunt tamen antiquissimum Occidentis hortum assimilare, qui nono saeculo Augiae, in insula Lacus Brigantini, florebat. Illius horti, quamvis iam pridern deletus sit, maximam notitiam habemus. Walahfridus enim Strabo (vel Strabus), theologus idemque poeta clarissimus, eum tanti aestimabat, ut et ipse coleret et carmine longo pingeret. In tabula prope aedem cathedralem affixa lingua Theodisca legitur: "Hoc loco Walahfridus Strabo, abbas Augiensis (804 - 849), carmen hortensium HORTULUM de herbulario rnonasterii insulani fecit. HORTULUS prima memoria de cultura hortorum in Germania est. Viginti tres herbae salutares, culinariae, topiariae, quae adhuc hortos locupletant, CCCCXLIV versibus descriptae sunt." Quis umquam arbitraretur fore, ut id carmen, quod Strabus Grimaldo amico, abbati conoebii St. Galli, dedicavit, vicesimo quoque saeculo legeretur? "Pro captu lectoris habent sua fata libelli."(Teentius Maurus). Longum sane est, hoc fatum per undecim saecula persequi. Walahfridus profecto eo opusculo ad »renovationem Carolinam » qua fundamenta "Occidentis Christiani" iacta sunt, conferebat. - Illis temporibus monasteria et ipsae scholae ad liberos erudiendos aut renovatae aut novae conditae sunt. Nimirum ergo est, quod homines, qui a monachis educati essent, ab eis non modo scientiam, sed etiam usum hortorum accipiebant. Quamobrem eorum horti, qui adhuc "rustici" nominantur, per multa saecula monasterialium similes erant. . Viri docti hortulum Strabi iam in "Forma seu idea totius monasterii in membrana efformata", quae nunc in bibliotheca St. Galli propalam collocatur, praeformatum esse ostendunt. Ibi quattuor diversi horti inveniuntur: - primus hortus holitorius, in quo duodeviginti genera holerum nascuntur, - secundus pomarium vel arbustum, duodeviginti arborum pomiferarum genera complectens, inter quas crux erecta est ("Hanc circum iaceant defuncta cadavera fratrum” ascribitur); - - - - tertius hortus intra claustrum situs, cuius in medio savina, i.e. species quaedam iuniperi, gignitur, - quartus herbularius, in quo herbae salutares proveniunt. Herbulario Strabonis hortulus et magnitudine et specie et herbis simillimus est. Hortulus noster in postica parte locorum scholasticorum inter occasum solis et septentriones iacet, ubi stirpes per totum fere diem sole utuntur. Hortum ab oriente parte ingressus ad occi- dentem quadraginta, ad septentriones triginta pedes ire potes. Per totum vagatus eum viginti quatttuor areolas, quae tres pedes in latitudinem, duodecim aut novem aut sex in longitudinem patent, complecti intellegas, Areolae autem, ut undique commode tractentur, singulae viis caespite non remoto separantur. Walahfrido hortulus solum curandus, nobis autem " ab ovo usque od malos" omnia facienda erant. Insuper natura soli, quia argillosum et luteum erat, iniquissima esse videbatur. Nihilominus viribus unitis opus suscipere coepimus. Hoc quidem nobis solacio erat, quod "Augia Felix" quoque, priusquam Pirminius anno DCCXXIV monasterium condidit et insulam habitabilem reddidit, "nihil continebat nisis silvas obscuras, dumeta spinosa paludesque." Primo totum locum dimessi caespitem, ubi areae formandae essent, revellimus, tum palis terram convertimus, deinde glaebas rastris fregimus fractasgue pectinibus levavimus. Postremo ubertatis soli augendae causa herbas radicibus nitrogenium colligentes velut lupinos, fabas, trifolium sevimus. In lexico Latino recenti scriptum legimus: "Hortus est locus maceria aut saepe clausus, quomodo ab incursu hominum pecudumque munitur." Ergo nostrae areae saepiendae erant. Cum Strabi hortus inter muros monasterii situs saepimento careret, nos ad alios hortos antiquos finximus. - A tribus partibus vacerram, quam iam Varro, auctor Romanus, in libris rerum rusticarum memoravit, a parte aversa maceriam aedificare constituimus.Bene accidit, ut "vacerra venatoria", hoc est saepes lignea, quae transversis asseribus continetur, a magistratu hortensi nobis donaretur. Quam dissolutam in vacerrae speciem commutavimus. Inferiori vacerrae saepem ferream maculis parvis ad cuniculos prohibendos affiximus.. Vacerra perfecta maceria nobis exstruenda erat. Deliberantes, unde lapides peteremus, moenia antiqua Bonnae in urbe effossa esse forte audivimus. Multis telephonematis colloquiisque cum magistratu urbano habitis tandem impetravimus, ut nobis autocarrum lapidum plenum apportaretur, quibus maceriam aedificavimus.. Postremo post maceriam fossa ducta fruticesque positi sunt. Sic spectator in memoriam murorum monasterialium reducitur, simul receptaculum avium aliorumque animantium factum est. Omnes areolae parvis viis adeuntur. Praeterea unam latam viam inter externas areas buxo cinctas et vacerram fecimus, qua circa totum hortum ambulari potest. Ob id fossa unum pedem alta et tres pedes lata facta est, terra e fossa remota areae altiores fiebant, fossa ipso cortice arborum secta completa est Herbae in hortulo Walahfridi natae a nobis in quinque genera dividuntur, primum herbarum medicinis idonearum velut salvia, rufa, absinthium, feniculum, secundum holerum velut radix, pepo, cucurbita, tertium condimentorum velut menta, apium, cerefolium, quartum, qui tum sane salutares herbae ducebantur, florum hortorum velut lilium et glodiola, ex fruticibus rosa solo invenitur. Hae omnes praeter paucas, quae propter caelum arduum apud nos non proveniunt, in hortulo nostro satae sunt. Amos Comenius, praeclarus ille paedagogus in libro, qui inscribitur : "Orbis sensualium pictus" anno MDCLVIII scripsit: "Schola est officina, in qua novelli animi ad virtutem for-mantur." Virtutis formandae causa iam plus viginti annos antea poposcerat, ut omnis schola hortum institueret," quo liberi in arboribus floribus herbis videndis oculos poscere possent." Post eum multi paedogogi hortos ad scholas condendos curaverunt - varia proposita tenentes: sive ut discipuli motu corporali valetudinem corroborarent, sive ut stirpibus herbisque observandis scientias herbarias augerent, sive ut - temporibus duris - holeribus pomisque colendis ad suum magistrorumque victum aliquid conferrent. Nostra quidem aetate naturam, quippe quae in perpetuum interitura sit, in hortos revocare ibique ei refugium praebere debemus. In idoneo exemplo indagando fieri non poterat, quin postremo hortis monasteriorum occurreremus, quorum primus ille Walahfridi Strabonis est. Cum hortus, ut ait poeta, "natura atque ars" sit, semper et naturae et artis particeps est. Ex eo "hortulus" ut forma artificio-sissima, ita cultura et herbis naturalissima est. Ita proverbium vetus confirmatur:"Ut quisque est naturae amantissimus ita diligentissime hortum colit." Interea hortulus a multis discipulis et parentibus et magistris laudatus et probatus est. Summam autem laudem anno MCMLXXXIX consecutus est. Discipuli enim, qui hortulum creaverant, "diei oecologico", qui a.d. VIII Id. Iun. Bonnae habitus est, interfuerunt. Secundum sententiam "Tutela naturae incipit ante ianuam" quattuordecim ex CLXX scholis, quae petiverant, a ministro invitatae atque praemio ornatae sunt. Pridie a Secunda Televisione Theodisca parva pellicula de nostro hortulo monasteriali emissa erat. "Plantaverat autem Dominus Deus paradisum voluptatis Vivat! Crescat! Floreat!

Assimulare : nachbauen – Augia : Reichenau : lacus Brigantinus : Bodensee – pingere : beschreiben – herbularius : Gärtchen - herbae culinariae : Küchenkräuter - herbae topiariae : Zierpflanzen – memoria : Kunde, Nachricht - abbas : Abt – locupletare : bereichern - con-oebium : (großes) Kloster – pro captu lectoris : je nach Verständnis des Lesers - renovatio Carolina : Karolingische Renaissance – hortus holitorius : Gemüsegarten - pomarium : Obst-garten . arbustum :Baumgarten - hortus holitorius : Gemüsegarten – defunctus : tot – savina : Sadebaum – iuniperus : Wacholder – posticus : hinten (befindlich) - areola : Beetchen - caespes : Rasen(Stück) – argillosus : tonig – luteus : lehmig – dumetum spinosum : Dorn-strauch _ revellere : aufreißen - pala : Spaten - convertere : umgraben – glaeba : (Erd-) Scholle - rastrum : Hacke(Karst) – pecto : Rechen (Harke) - nitrogenium : Stickstoff - faba : Bohne – trifolium : Klee - maceria : Mauer – saepes : Zaun - vacerra : Staketenzaun – vacerra venatoria : Jägerzaun - asser : Latte : macula : Masche – cuniculus : Kaninchen - telephonema : Telefonat - autocarrunm : Auto (Lastwagen) – cortex : Rinde – salvia : Salbei – ruta : Wein-)Raute – absinthium : Wermut – feniculum . Fenchel – radix : Rettich, Radieschen – pepo : Melone – cucurbitea : Kürbis - condimentum : Gewürz(pflanze) - menta : Minze – apium : Sellerie – cerefoliuzm : Kerbel - officina : Werkstatt - novellus : jung - corroborare : festigen, stärken – indagare : suchen , forschen nach - tutela naturae : Naturschutz - Secundas Televisio Theodisca : Zweites Deutsches Fernsehen (ZDF) - pellicula : Film – emittere : ausstrahlen