Platon, Charmides 155e- 156e
Der Tod als Erlösung und Absonderung der Seele von dem Leib
Οὐκοῦν, ἔφη ὁ
Σωκράτης, εἰ ταῦτα ἀληθῆ, ὦ ἑταῖρε, πολλὴ ἐλπὶς ἀφικομένῳ οἷ ἐγὼ πορεύομαι,
ἐκεῖ ἱκανῶς, εἴπερ που ἄλλοθι, κτήσασθαι τοῦτο οὗ ἕνεκα ἡ πολλὴ πραγματεία
ἡμῖν ἐν τῷ παρελθόντι βίῳ γέγονεν, ὥστε ἥ γε ἀποδημία ἡ νῦν μοι προστεταγμένη
μετὰ ἀγαθῆς ἐλπίδος γίγνεται καὶ ἄλλῳ ἀνδρὶ ὃς ἡγεῖταί οἱ παρεσκευάσθαι
τὴν διάνοιαν ὥσπερ κεκαθαρμένην.
Πάνυ
μὲν οὖν, ἔφη ὁ Σιμμίας. |
Wenn nun, sprach Sokrates, dieses
wahr ist, o Freund, so ist ja große Hoffnung, dass, wenn ich
dort angekommen bin, wohin ich jetzt gehe, ich dort, wenn irgendwo,
zur Genüge dasjenige erlangen werde, worauf alle unsere Bemühungen
in dem vergangenen Leben gezielt haben; so dass die mir jetzt aufgetragene
Reise mit guter Hoffnung anzutreten ist auch für jeden andern,
der nur glau ben kann, dafür gesorgt zu haben, dass seine Seele
rein ist.
Allerdings, sprach
Simmias. |
Κάθαρσις δὲ εἶναι
ἆρα οὐ τοῦτο συμβαίνει, ὅπερ πάλαι ἐν τῷ λόγῳ λέγεται, τὸ χωρίζειν
ὅτι μάλιστα ἀπὸ τοῦ σώματος τὴν ψυχὴν καὶ ἐθίσαι αὐτὴν καθ' αὑτὴν
πανταχόθεν ἐκ τοῦ σώματος συναγείρεσθαί τε καὶ ἁθροίζεσθαι, καὶ οἰκεῖν
κατὰ τὸ δυνατὸν καὶ ἐν τῷ νῦν παρόντι καὶ ἐν τῷ ἔπειτα μόνην καθ'
αὑτήν, ἐκλυομένην ὥσπερ [ἐκ] δεσμῶν ἐκ τοῦ σώματος;
Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. |
Und wird nicht
das eben die Reinigung sein, was schon immer in unserer Rede vorgekommen
ist, dass man die Seele möglichst vom Leibe absondere und sie
gewöhne, sich von allen Seiten her aus dem Leibe für sich
zu sammeln und zusammenzuziehen und so viel als möglich, sowohl
gegenwärtig, als hernach, für sich allein zu bestehen, befreit,
wie von Banden, von dem Leibe?
Allerdings, sagte er. |
Οὐκοῦν τοῦτό γε
θάνατος ὀνομάζεται, λύσις καὶ χωρισμὸς ψυχῆς ἀπὸ σώματος; Παντάπασί
γε, ἦ δ' ὅς. Λύειν δέ γε αὐτήν, ὥς φαμεν, προθυμοῦνται ἀεὶ μάλιστα
καὶ μόνοι οἱ φιλοσοφοῦντες ὀρθῶς, καὶ τὸ μελέτημα αὐτὸ τοῦτό ἐστιν
τῶν φιλοσόφων, λύσις καὶ χωρισμὸς ψυχῆς ἀπὸ σώματος· ἢ οὔ;
Φαίνεται.
Οὐκοῦν, ὅπερ ἐν ἀρχῇ ἔλεγον,
γελοῖον ἂν εἴη ἄνδρα παρασκευάζονθ' ἑαυτὸν ἐν τῷ βίῳ ὅτι ἐγγυτάτω
ὄντα τοῦ τεθνάναι οὕτω ζῆν, κἄπειθ' ἥκοντος αὐτῷ τούτου ἀγανακτεῖν;
Γελοῖον· πῶς δ' οὔ;
Τῷ ὄντι ἄρα, ἔφη,
ὦ Σιμμία, οἱ ὀρθῶς φιλοσοφοῦντες ἀποθνῄσκειν μελετῶσι, καὶ τὸ τεθνάναι
ἥκιστα αὐτοῖς ἀνθρώπων φοβερόν. ἐκ τῶνδε δὲ σκόπει. εἰ γὰρ διαβέβληνται
μὲν πανταχῇ τῷ σώματι, αὐτὴν δὲ καθ' αὑτὴν ἐπιθυμοῦσι τὴν ψυχὴν ἔχειν,
τούτου δὲ γιγνομένου εἰ φοβοῖντο καὶ ἀγανακτοῖεν, οὐ πολλὴ ἂν ἀλογία
εἴη, εἰ μὴ ἅσμενοι ἐκεῖσε ἴοιεν, οἷ ἀφικομένοις ἐλπίς ἐστιν οὗ διὰ
βίου ἤρων τυχεῖν - ἤρων δὲ φρονήσεως - ᾧ τε διεβέβληντο, τούτου ἀπηλλάχθαι
συνόντος αὐτοῖς; ἢ ἀνθρωπίνων μὲν παιδικῶν καὶ γυναικῶν καὶ ὑέων ἀποθανόντων
πολλοὶ δὴ ἑκόντες ἠθέλησαν εἰς ῞Αιδου μετελθεῖν, ὑπὸ ταύτης ἀγόμενοι
τῆς ἐλπίδος, τῆς τοῦ ὄψεσθαί τε ἐκεῖ ὧν ἐπεθύμουν καὶ συνέσεσθαι·
φρονήσεως δὲ ἄρα τις τῷ ὄντι ἐρῶν, καὶ λαβὼν σφόδρα τὴν αὐτὴν ταύτην
ἐλπίδα, μηδαμοῦ ἄλλοθι ἐντεύξεσθαι αὐτῇ ἀξίως λόγου ἢ ἐν ῞Αιδου, ἀγανακτήσει
τε ἀποθνῄσκων καὶ οὐχ ἅσμενος εἶσιν αὐτόσε; οἴεσθαί γε χρή, ἐὰν τῷ
ὄντι γε ᾖ, ὦ ἑταῖρε, φιλόσοφος· σφόδρα γὰρ αὐτῷ ταῦτα δόξει, μηδαμοῦ
ἄλλοθι καθαρῶς ἐντεύξεσθαι φρονήσει ἀλλ' ἢ ἐκεῖ. εἰ δὲ τοῦτο οὕτως
ἔχει, ὅπερ ἄρτι ἔλεγον, οὐ πολλὴ ἂν ἀλογία εἴη εἰ φοβοῖτο τὸν θάνατον
ὁ τοιοῦτος;ᾇ
Πολλὴ μέντοι νὴ Δία, ἦ
δ' ὅς. |
Heißt aber
dies nicht Tod: Erlösung und Absonderung der Seele von dem Leibe?
Allerdings, sagte jener. Und sie zu lösen streben immer am meisten,
sagte er, nur allein die wahrhaft Philosophierenden; und eben dies
also ist das Geschäft der Philosophen: Befreiung und Absonderung
der Seele von dem Leibe; oder nicht?
Offenbar.
Also wäre es ja,
wie ich anfänglich sagte, lächer lich, wenn ein Mann, der
sich in seinem ganzen Leben darauf eingerichtet hätte, so nahe
als möglich an dem Gestorbensein zu leben, hernach, wenn eben
dieses kommt, sich ungebärdig stellen wollte?
Lächerlich! Wie sollte es nicht?
In der Tat also, o Simmias, trachten die richtig Philosophierenden
danach, zu sterben, und der Tod ist ihnen unter allen Menschen am
wenigsten furchtbar. Erwäge es nur so: Wenn sie auf alle Weise
mit dem Leibe entzweit sind und begehren, die Seele für sich
allein zu haben, geschieht dieses aber, dann sich fürchten und
unwillig sein woll ten, - wäre das nicht die größte
Torheit, wenn sie dann nicht mit Freuden dahin gehen wollten, wo sie
Hoffnung haben, dasjenige zu erlangen, was sie im Leben liebten -
sie liebten aber die Weisheit -, und des Zusammenseins mit demjenigen
entledigt zu werden, was ihnen zuwider war? Oder sollten nur viele,
denen menschliche Geliebte und Weiber und Kinder gestorben sind, freiwillig
haben in die Unterwelt gehen wollen, von dieser Hoffnung getrieben,
dass sie dort die wiedersehen würden, nach denen sie sich sehnten,
und mit ihnen umgehen wür den; wer aber die Weisheit wahrhaft
liebt und eben diese Hoffnung kräftig aufgefasst hat, dass er
sie nirgendwo anders nach Wunsch erreichen werde als in der Unterwelt,
den sollte es verdrießen, zu sterben, und er sollte nicht freudig
dorthin gehen? Das muss man ja wohl glauben, Freund, wenn er nur wahr
haft ein Weisheitsliebender ist. Denn gar stark wird ein solcher dieses
glauben, dass er nirgendwo anders die Wahrheit rein antreffen werde
als nur dort. Wenn sich aber dies so verhält, wie ich eben sagte,
wäre es nicht große Unvernunft, wenn ein solcher den Tod
fürchtete?
Gar große,
beim Zeus, sagte jener. |
Οὐκοῦν ἱκανόν
σοι τεκμήριον, ἔφη, τοῦτο ἀνδρός, ὃν ἂν ἴδῃς ἀγανακτοῦντα μέλλοντα
ἀποθανεῖσθαι, ὅτι οὐκ ἄρ' ἦν φιλόσοφος ἀλλά τις φιλοσώματος; ὁ αὐτὸς
δέ που οὗτος τυγχάνει ὢν καὶ φιλοχρήματος καὶ φιλότιμος, ἤτοι τὰ ἕτερα
τούτων ἢ ἀμφότερα.
Πάνυ, ἔφη, ἔχει οὕτως ὡς λέγεις.
῏Αρ' οὖν, ἔφη, ὦ Σιμμία, οὐ καὶ ἡ ὀνομαζομένη ἀνδρεία τοῖς οὕτω διακειμένοις
μάλιστα προσήκει;
Πάντως δήπου, ἔφη.
Οὐκοῦν καὶ ἡ σωφροσύνη, ἣν καὶ οἱ πολλοὶ
ὀνομάζουσι σωφροσύνην, τὸ περὶ τὰς ἐπιθυμίας μὴ ἐπτοῆσθαι ἀλλ' ὀλιγώρως
ἔχειν καὶ κοσμίως, ἆρ' οὐ τούτοις μόνοις προσήκει, τοῖς μάλιστα τοῦ
σώματος ὀλιγωροῦσίν τε καὶ ἐν φιλοσοφίᾳ ζῶσιν;
᾿Ανάγκη, ἔφη. |
Also, sagte er,
ist dir auch das wohl ein hinlänglicher Beweis von einem Manne,
wenn du ihn unwillig siehst, indem er sterben soll, dass er nicht
die Weisheit liebte, sondern den Leib irgendwie; denn wer den liebt,
der ist auch geldsüchtig und ehrsüchtig, entweder eines
von beiden oder beides.
Vollkommen
verhält es sich so, wie du sagst.
Wird nun nicht auch, o Simmias, sagte er, was man Tapferkeit nennt,
den so Gesinnten vorzüglich zukommen?
Ganz gewiss wohl, antwortete er.
Nicht auch die Besonnenheit, was auch alle Leute Besonnenheit nennen:
sich von Begierden nicht fortreißen lassen, sondern sich gleichgültig
gegen sie verhalten und sittsam, - kommt nicht auch sie denen allein
zu, welche den Leib am meisten gering schätzen und in der Liebe
zur Weisheit leben?
Notwendig,
sagte er. |
Εἰ γὰρ ἐθέλεις,
ἦ δ' ὅς, ἐννοῆσαι τήν γε τῶν ἄλλων ἀνδρείαν τε καὶ σωφροσύνην, δόξει
σοι εἶναι ἄτοπος.
Πῶς δή, ὦ Σώκρατες;
Οἶσθα, ἦ δ' ὅς, ὅτι τὸν θάνατον ἡγοῦνται
πάντες οἱ ἄλλοι τῶν μεγάλων κακῶν;
Καὶ μάλ', ἔφη.
Οὐκοῦν φόβῳ μειζόνων
κακῶν ὑπομένουσιν αὐτῶν οἱ ἀνδρεῖοι τὸν θάνατον, ὅταν ὑπομένωσιν;ᾇ
῎Εστι ταῦτα.
Τῷ δεδιέναι ἄρα καὶ δέει ἀνδρεῖοί εἰσι πάντες πλὴν οἱ φιλόσοφοι· καίτοι
ἄλογόν γε δέει τινὰ καὶ δειλίᾳ ἀνδρεῖον εἶναι.
Πάνυ μὲν οὖν.
Τί δὲ οἱ κόσμιοι αὐτῶν;
οὐ ταὐτὸν τοῦτο πεπόνθασιν· ἀκολασίᾳ τινὶ σώφρονές εἰσιν; καίτοι φαμέν
γε ἀδύνατον εἶναι, ἀλλ' ὅμως αὐτοῖς συμβαίνει τούτῳ ὅμοιον τὸ πάθος
τὸ περὶ ταύτην τὴν εὐήθη σωφροσύνην· φοβούμενοι γὰρ ἑτέρων ἡδονῶν
στερηθῆναι καὶ ἐπιθυμοῦντες ἐκείνων, ἄλλων ἀπέχονται ὑπ' ἄλλων κρατούμενοι.
καίτοι καλοῦσί γε ἀκολασίαν τὸ ὑπὸ τῶν ἡδονῶν ἄρχεσθαι, ἀλλ' ὅμως
συμβαίνει αὐτοῖς κρατουμένοις ὑφ' ἡδονῶν κρατεῖν ἄλλων ἡδονῶν. τοῦτο
δ' ὅμοιόν ἐστιν ᾧ νυνδὴ ἐλέγετο, τῷ τρόπον τινὰ δι' ἀκολασίαν αὐτοὺς
σεσωφρονίσθαι.
῎Εοικε γάρ. |
Denn, fügte
jener hinzu, wenn du nur recht be trachten willst die Tapferkeit und
Besonnenheit der andern, so wird sie dir ganz wunderlich vorkom men.
Wie das, o Sokrates?
Du weißt doch, sagte er, dass den Tod
die andern alle unter die großen Übel rechnen?
Allerdings.
Ist es also nicht
aus Furcht vor noch größeren Übeln, dass die Tapfern
unter ihnen den Tod erdulden, wenn sie ihn erdulden?
So ist es.
Also weil sie sich
fürchten, und aus Furcht sind alle tapfer, bis auf die, welche
die Weisheit lieben. Wiewohl das doch ungereimt ist, dass einer aus
Furcht und Feigheit tapfer sein soll.
Freilich wohl.
Und wie die Sittsamen
unter ihnen? Hat es mit denen nicht dieselbe Bewandtnis? Aus irgend
einer Zügellosigkeit sind sie besonnen, wiewohl wir frei lich
sagen, dies sei unmöglich; aber doch geht es ihnen wirklich ganz
ähnlich bei dieser einfältigen Besonnenheit. Denn aus Besorgnis,
einiger Lust beraubt zu werden, und weil sie diese begehren, enthalten
sie sich der einen, weil von anderen be herrscht; und wiewohl man
das Zügellosigkeit nennt, von Lüsten beherrscht werden,
begegnet ihnen doch, dass sie, von Lüsten beherrscht, andere
Lüste beherrschen, und dies ist doch dem ganz ähnlich, was
eben gesagt wurde: auf gewisse Weise aus Zügellosigkeit besonnen
geworden zu sein.
Das leuchtet
ein. |
῏Ω μακάριε Σιμμία,
μὴ γὰρ οὐχ αὕτη ᾖ ἡ ὀρθὴ πρὸς ἀρετὴν ἀλλαγή, ἡδονὰς πρὸς ἡδονὰς καὶ
λύπας πρὸς λύπας καὶ φόβον πρὸς φόβον καταλλάττεσθαι, [καὶ] μείζω
πρὸς ἐλάττω ὥσπερ νομίσματα, ἀλλ' ᾖ ἐκεῖνο μόνον τὸ νόμισμα ὀρθόν,
ἀντὶ οὗ δεῖ πάντα ταῦτα καταλλάττεσθαι, φρόνησις, [καὶ τούτου μὲν
πάντα] καὶ μετὰ τούτου [ὠνούμενά τε καὶ πιπρασκόμενα] τῷ ὄντι ᾖ καὶ
ἀνδρεία καὶ σωφροσύνη καὶ δικαιοσύνη καὶ συλλήβδην ἀληθὴς ἀρετή, μετὰ
φρονήσεως, καὶ προσγιγνομένων καὶ ἀπογιγνομένων καὶ ἡδονῶν καὶ φόβων
καὶ τῶν ἄλλων πάντων τῶν τοιούτων· χωριζόμενα δὲ φρονήσεως [καὶ] ἀλλαττόμενα
ἀντὶ ἀλλήλων μὴ σκιαγραφία τις ᾖ ἡ τοιαύτη ἀρετὴ καὶ τῷ ὄντι ἀνδραποδώδης
τε καὶ οὐδὲν ὑγιὲς οὐδ' ἀληθὲς ἔχῃ, τὸ δ' ἀληθὲς τῷ ὄντι ᾖ κάθαρσίς
τις τῶν τοιούτων πάντων καὶ ἡ σωφροσύνη καὶ ἡ δικαιοσύνη καὶ ἀνδρεία,
καὶ αὐτὴ ἡ φρόνησις μὴ καθαρμός τις ᾖ. καὶ κινδυνεύουσι καὶ οἱ τὰς
τελετὰς ἡμῖν οὗτοι καταστήσαντες οὐ φαῦλοί τινες εἶναι, ἀλλὰ τῷ ὄντι
πάλαι αἰνίττεσθαι ὅτι ὃς ἂν ἀμύητος καὶ ἀτέλεστος εἰς ῞Αιδου ἀφίκηται
ἐν βορβόρῳ κείσεται, ὁ δὲ κεκαθαρμένος τε καὶ τετελεσμένος ἐκεῖσε
ἀφικόμενος μετὰ θεῶν οἰκήσει. εἰσὶν γὰρ δή, [ὥς] φασιν οἱ περὶ τὰς
τελετάς, "ναρθηκοφόροι μὲν πολλοί, βάκχοι δέ τε παῦροι·"
οὗτοι δ' εἰσὶν κατὰ τὴν ἐμὴν δόξαν οὐκ ἄλλοι ἢ οἱ πεφιλοσοφηκότες
ὀρθῶς. ὧν δὴ καὶ ἐγὼ κατά γε τὸ δυνατὸν οὐδὲν ἀπέλιπον ἐν τῷ βίῳ ἀλλὰ
παντὶ τρόπῳ προυθυμήθην γενέσθαι· εἰ δ' ὀρθῶς προυθυμήθην καί τι ἠνύσαμεν,
ἐκεῖσε ἐλθόντες τὸ σαφὲς εἰσόμεθα, ἂν θεὸς ἐθέλῃ, ὀλίγον ὕστερον,
ὡς ἐμοὶ δοκεῖ. |
O bester Simmias,
dass uns also nur nicht dies gar nicht der rechte Tausch ist, um
Tugend zu er halten, Lust gegen Lust und Unlust gegen Unlust und Furcht
gegen Furcht austauschen und Größeres gegen Kleineres,
wie Münzen; sondern jenes die ein zige rechte Münze, gegen
die man alles dieses vertauschen muss, die Vernünftigkeit, und
nur alles, was mit dieser und für diese verkauft ist und einge
kauft, in Wahrheit allein Tapferkeit ist und Beson nenheit und Gerechtigkeit,
und überhaupt wahre Tugend nun mit Vernünftigkeit ist, mag
nun Lust und Furcht und alles übrige der Art dabei sein oder
nicht dabei sein; werden aber diese, abgesondert von der Vernünftigkeit,
gegen einander umgetauscht, eine solche Tugend dann immer nur ein
Schattenbild ist und in der Tat knechtisch, die nichts Gesundes und
Wahres an sich hat, das Wahre aber gerade Reinigung von dergleichen
allem ist, und Besonnenheit und Gerechtigkeit und Tapferkeit und die
Vernünftigkeit selbst Reinigungen sind. Und so waren offenbar
auch diejenigen, welche uns die Mysterien gestiftet haben, keine schlechten
Leute, sondern machten in der Tat von Anfang an deutlich, dass, wer
ohne in die Mysterien eingeweiht zu sein in den Hades gelangt, im
Schlamm liegen wird; wer aber gereinigt und eingeweiht dorthin kommt,
unter den Göttern wohnt. Denn die, die mit den Weihen zu tun
haben, sagen " Thyrsosträger gibt es viele, doch echte Begeisterte
wenig." Diese aber sind, nach meiner Meinung, keine anderen,
als die sich auf rechte Weise der Weisheit beflissen haben, deren
einer zu werden auch ich nach Vermögen im Leben nicht versäumt,
sondern mich auf alle Weise bemüht habe. Ob ich mich aber auf
die rechte Weise be müht und etwas vor mich gebracht habe, das
wer den wir, dort angekommen, sicher erfahren, wenn Gott will, binnen
kurzem, wie mich dünkt. |
ταῦτ' οὖν ἐγώ,
ἔφη, ὦ Σιμμία τε καὶ Κέβης, ἀπολογοῦμαι, ὡς εἰκότως ὑμᾶς τε ἀπολείπων
καὶ τοὺς ἐνθάδε δεσπότας οὐ χαλεπῶς φέρω οὐδ' ἀγανακτῶ, ἡγούμενος
κἀκεῖ οὐδὲν ἧττον ἢ ἐνθάδε δεσπόταις τε ἀγαθοῖς ἐντεύξεσθαι καὶ ἑταίροις·
[τοῖς δὲ πολλοῖς ἀπιστίαν παρέχει]· εἴ τι οὖν ὑμῖν πιθανώτερός εἰμι
ἐν τῇ ἀπολογίᾳ ἢ τοῖς ᾿Αθηναίων δικασταῖς, εὖ ἂν ἔχοι. |
Dieses nun, sprach
er, o Simmias und Kebes, ist meine Verteidigung darüber, dass
euch und die hiesigen Gebieter zu verlassen mir mit Recht nicht schwer
fällt noch mich verdrießt, weil ich dafür halte, auch
dort nicht minder vortreffliche Gebieter und Freunde anzutreffen als
hier; den meisten aber ist dies unglaublich. Bin ich also für
euch überzeugender gewesen in meiner Verteidigung als für
die athenischen Richter, so ist es gut. |
|
[Üb. nach Schleiermacher] |
( 155, 2) πρῴην πρός με ἔλεγεν ὅτι ἀσθενοῖ. Πρὸς οὖν ἐμὲ ὁ Κριτίας,
Ἔναγχός τοι ἔφη βαρύνεσθαί τι τὴν κεφαλὴν ἕωθεν ἀνιστάμενος· ἀλλὰ τί σε
κωλύει προσποιήσασθαι πρὸς αὐτὸν ἐπίστασθαί τι κεφαλῆς φάρμακον; Οὐδέν,
ἦν δ' ἐγώ· μόνον ἐλθέτω.
Ἀλλ' ἥξει, ἔφη.
Ὃ οὖν καὶ ἐγένετο. ἧκε γάρ, καὶ ἐποίησε γέλωτα πολύν· ( 155, 3) ἕκαστος
γὰρ ἡμῶν τῶν καθημένων συγχωρῶν τὸν πλησίον ἐώθει σπουδῇ, ἵνα παρ' αὑτῷ
καθέζοιτο, ἕως τῶν ἐπ' ἐσχάτῳ καθημένων τὸν μὲν ἀνεστήσαμεν, τὸν δὲ πλάγιον
κατεβάλομεν. ὁ δ' ἐλθὼν μεταξὺ ἐμοῦ τε καὶ τοῦ Κριτίου ἐκαθέζετο. ἐνταῦθα
μέντοι, ὦ φίλε, ἐγὼ ἤδη ἠπόρουν, καί μου ἡ πρόσθεν θρασύτης ἐξεκέκοπτο,
ἣν εἶχον ἐγὼ ὡς πάνυ ῥᾳδίως αὐτῷ διαλεξόμενος· ἐπειδὴ δέ, φράσαντος τοῦ
Κριτίου ὅτι ἐγὼ εἴην ὁ τὸ φάρμακον ἐπιστάμενος, ἐνέβλεψέν τέ μοι ( 155,
4) τοῖς ὀφθαλμοῖς ἀμήχανόν τι οἷον καὶ ἀνήγετο ὡς ἐρωτήσων, καὶ οἱ ἐν
τῇ παλαίστρᾳ ἅπαντες περιέρρεον ἡμᾶς κύκλῳ κομιδῇ, τότε δή, ὦ γεννάδα,
εἶδόν τε τὰ ἐντὸς τοῦ ἱματίου καὶ ἐφλεγόμην καὶ οὐκέτ' ἐν ἐμαυτοῦ ἦν καὶ
ἐνόμισα σοφώτατον εἶναι τὸν Κυδίαν τὰ ἐρωτικά, ὃς εἶπεν ἐπὶ καλοῦ λέγων
παιδός, ἄλλῳ ὑποτιθέμενος, <εὐλαβεῖσθαι μὴ κατέναντα λέοντος> νεβρὸν
ἐλθόντα <μοῖραν αἱρεῖσθαι κρεῶν>· ( 155, 5) αὐτὸς γάρ μοι ἐδόκουν
ὑπὸ τοῦ τοιούτου θρέμματος ἑαλωκέναι. ὅμως δὲ αὐτοῦ ἐρωτήσαντος, εἰ ἐπισταίμην
τὸ τῆς κεφαλῆς φάρμακον, μόγις πως ἀπεκρινάμην ὅτι ἐπισταίμην.
Αὐτοῦ δ’ ἐρωτήσαντος, εἰ ἐπισταίμην τὸ τῆς κεφαλῆς φάρμακον, [...] ἀπεκρινάμην,
ὅτι ἐπισταίμην.
Τί οὖν, ἦ δ’ ὅς, ἐστίν;
Καὶ ἐγὼ εἶπον, ὅτι αὐτὸ μὲν εἴη φύλλον τι, ἐπῳδὴ δέ τις ἐπὶ τῷ φαρμάκῳ
εἴη, ἣν εἰ μέν τις ἐπᾴδοι ἅμα καὶ χρῷτο αὐτῷ, παντάπασιν ὑγιᾶ ποιοῖ τὸ
φάρμακον· ἄνευ δὲ τῆς ἐπῳδῆς οὐδὲν ὄφελος εἴη τοῦ φύλλου. ( 156, 1 α)
Καὶ ὅς, Ἀπογράψομαι τοίνυν, ἔφη, παρὰ σοῦ τὴν ἐπῳδήν. ( 156, 1) Πότερον,
ἦν δ’ ἐγώ, ἐάν με πείθῃς ἢ κἂν μή; Γελάσας οὖν, Ἐάν σε πείθω, ἔφη, ὦ Σώκρατες.
Εἶεν, ἦν δ’ ἐγώ· καὶ τοὔνομά μου σὺ ἀκριβοῖς; Εἰ μὴ ἀδικῶ γε, ἔφη· οὐ
γάρ τι σοῦ ὀλίγος λόγος ἐστὶν ἐν τοῖς ἡμετέροις ἡλικιώταις, μέμνημαι δὲ
ἔγωγε καὶ παῖς ὢν Κριτίᾳ τῷδε συνόντα σε. Καλῶς γε σύ, ἦν δ’ ἐγώ, ποιῶν·
μᾶλλον γάρ σοι παρρησιάσομαι περὶ τῆς ἐπῳδῆς οἵα τυγχάνει οὖσα· ( 156,
2) ἄρτι δ’ ἠπόρουν τίνι τρόπῳ σοι ἐνδειξαίμην τὴν δύναμιν αὐτῆς. ἔστι
γάρ, ὦ Χαρμίδη, τοιαύτη, οἵα μὴ δύνασθαι τὴν κεφαλὴν μόνον ὑγιᾶ ποιεῖν,
ἀλλ’ ὥσπερ ἴσως ἤδη καὶ σὺ ἀκήκοας τῶν ἀγαθῶν ἰατρῶν, ἐπειδάν τις αὐτοῖς
προσέλθῃ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀλγῶν, λέγουσί που, ὅτι οὐχ οἷόν τε αὐτοὺς μόνους
ἐπιχειρεῖν τοὺς ὀφθαλμοὺς ἰᾶσθαι, ἀλλ’ ἀναγκαῖον εἴη ἅμα καὶ τὴν κεφαλὴν
θεραπεύειν, εἰ μέλλοι καὶ τὰ τῶν ὀμμάτων εὖ ἔχειν· ( 156, 3) καὶ αὖ τὸ
τὴν κεφαλὴν οἴεσθαι ἄν ποτε θεραπεῦσαι αὐτὴν ἐφ’ ἑαυτῆς ἄνευ ὅλου τοῦ
σώματος πολλὴν ἄνοιαν εἶναι. ἐκ δὴ τούτου τοῦ λόγου διαίταις ἐπὶ πᾶν τὸ
σῶμα τρεπόμενοι μετὰ τοῦ ὅλου τὸ μέρος ἐπιχειροῦσιν θεραπεύειν τε καὶ
ἰᾶσθαι· ἢ οὐκ ᾔσθησαι ὅτι ταῦτα οὕτως λέγουσίν τε καὶ ἔχει; Πάνυ γε, ἔφη.
Οὐκοῦν καλῶς σοι δοκεῖ λέγεσθαι καὶ ἀποδέχῃ τὸν λόγον; Πάντων μάλιστα,
ἔφη. ( 156, 4) Κἀγὼ ἀκούσας αὐτοῦ ἐπαινέσαντος ἀνεθάρρησά τε, καί μοι
κατὰ σμικρὸν πάλιν ἡ θρασύτης συνηγείρετο, καὶ ἀνεζωπυρούμην. καὶ εἶπον·
Τοιοῦτον τοίνυν ἐστίν, ὦ Ξαρμίδη, καὶ τὸ ταύτης τῆς ἐπῳδῆς. ἔμαθον δ’
αὐτὴν ἐγὼ ἐκεῖ ἐπὶ στρατιᾶς παρά τινος τῶν Θρᾳκῶν τῶν Ζαλμόξιδος ἰατρῶν,
οἳ λέγονται καὶ ἀπαθανατίζειν. ἔλεγεν δὲ ὁ Θρᾲξ οὗτος ὅτι ταῦτα μὲν [ἰατροὶ]
οἱ ῞Ελληνες, ἃ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον, καλῶς λέγοιεν· ἀλλὰ Ζάλμοξις, ἔφη, λέγει
ὁ ἡμέτερος βασιλεύς, θεὸς ὤν, ( 156, 5) ὅτι ὥσπερ ὀφθαλμοὺς ἄνευ κεφαλῆς
οὐ δεῖ ἐπιχειρεῖν ἰᾶσθαι οὐδὲ κεφαλὴν ἄνευ σώματος, οὕτως οὐδὲ σῶμα ἄνευ
ψυχῆς, ἀλλὰ τοῦτο καὶ αἴτιον εἴη τοῦ διαφεύγειν τοὺς παρὰ τοῖς ῞Ελλησιν
ἰατροὺς τὰ πολλὰ νοσήματα, ὅτι τοῦ ὅλου ἀμελοῖεν οὗ δέοι τὴν ἐπιμέλειαν
ποιεῖσθαι, οὗ μὴ καλῶς ἔχοντος ἀδύνατον εἴη τὸ μέρος εὖ ἔχειν. πάντα γὰρ
ἔφη ἐκ τῆς ψυχῆς ὡρμῆσθαι καὶ τὰ κακὰ καὶ τὰ ἀγαθὰ τῷ σώματι καὶ παντὶ
τῷ ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκεῖθεν ἐπιρρεῖν ὥσπερ ἐκ τῆς κεφαλῆς ἐπὶ (τὰ ὄμματα·
157, 1 α) δεῖν οὖν ἐκεῖνο καὶ πρῶτον καὶ μάλιστα θεραπεύειν, εἰ μέλλει
καὶ τὰ τῆς κεφαλῆς καὶ τὰ τοῦ ἄλλου σώματος καλῶς ἔχειν. ( 157, 1) θεραπεύεσθαι
δὲ τὴν ψυχὴν ἔφη, ὦ μακάριε, ἐπῳδαῖς τισιν, τὰς δ’ ἐπῳδὰς ταύτας τοὺς
λόγους εἶναι τοὺς καλούς· ἐκ δὲ τῶν τοιούτων λόγων ἐν ταῖς ψυχαῖς σωφροσύνην
ἐγγίγνεσθαι, ἧς ἐγγενομένης καὶ παρούσης ῥᾴδιον ἤδη εἶναι τὴν ὑγίειαν
καὶ τῇ κεφαλῇ καὶ τῷ ἄλλῳ σώματι πορίζειν. ( 157, 2) διδάσκων οὖν με τό
τε φάρμακον καὶ τὰς ἐπῳδάς, "Ὅπως," ἔφη, "τῷ φαρμάκῳ τούτῳ
μηδείς σε πείσει τὴν αὑτοῦ κεφαλὴν θεραπεύειν, ὃς ἂν μὴ τὴν ψυχὴν πρῶτον
παράσχῃ τῇ ἐπῳδῇ ὑπὸ σοῦ θεραπευθῆναι. καὶ γὰρ νῦν," ἔφη, "τοῦτ’
ἔστιν τὸ ἁμάρτημα περὶ τοὺς ἀνθρώπους, ὅτι χωρὶς ἑκατέρου, σωφροσύνης
τε καὶ ὑγιείας, ἰατροί τινες ἐπιχειροῦσιν εἶναι·" καί μοι πάνυ σφόδρα
ἐνετέλλετο μήτε πλούσιον οὕτω μηδένα εἶναι μήτε γενναῖον μήτε καλόν, ὃς
( 157, 3) ἐμὲ πείσει ἄλλως ποιεῖν. ἐγὼ οὖν - ὀμώμοκα γὰρ αὐτῷ, καί μοι
ἀνάγκη πείθεσθαι - πείσομαι οὖν, καὶ σοί, ἐὰν μὲν βούλῃ κατὰ τὰς τοῦ ξένου
ἐντολὰς τὴν ψυχὴν πρῶτον παρασχεῖν ἐπᾷσαι ταῖς τοῦ Θρᾳκὸς ἐπῳδαῖς, προσοίσω
τὸ φάρμακον τῇ κεφαλῇ· εἰ δὲ μή, οὐκ ἂν ἔχοιμεν ὅτι ποιοῖμέν σοι, ὦ φίλε
Χαρμίδη.
Ἀκούσας οὖν μου ὁ Κριτίας ταῦτ’ εἰπόντος, Ἕρμαιον, ἔφη, ὦ Σώκρατες, γεγονὸς
ἂν εἴη ἡ τῆς κεφαλῆς ἀσθένεια τῷ νεανίσκῳ, εἰ ἀναγκασθήσεται καὶ τὴν διάνοιαν
διὰ τὴν κεφαλὴν βελτίων γενέσθαι. ( 157, 4) λέγω μέντοι σοι ὅτι Χαρμίδης
τῶν ἡλικιωτῶν οὐ μόνον τῇ ἰδέᾳ δοκεῖ διαφέρειν, ἀλλὰ καὶ αὐτῷ τούτῳ, οὗ
σὺ φῂς τὴν ἐπῳδὴν ἔχειν· φῂς δὲ σωφροσύνης· ἦ γάρ;
Πάνυ γε, ἦν δ’ ἐγώ.
Εὖ τοίνυν ἴσθι, ἔφη, ὅτι πάνυ πολὺ δοκεῖ σωφρονέστατος εἶναι τῶν νυνί,
καὶ τἇλλα πάντα, εἰς ὅσον ἡλικίας ἥκει, οὐδενὸς χείρων ὤν. Καὶ γάρ, ἦν
δ’ ἐγώ, καὶ δίκαιον, ὦ Χαρμίδη, διαφέρειν σε τῶν ἄλλων πᾶσιν τοῖς τοιούτοις·
( 157, 5) οὐ γὰρ οἶμαι ἄλλον οὐδένα τῶν ἐνθάδε ῥᾳδίως ἂν ἔχειν ἐπιδεῖξαι
ποῖαι δύο οἰκίαι συνελθοῦσαι εἰς ταὐτὸν τῶν Ἀθήνησιν ἐκ τῶν εἰκότων καλλίω
ἂν καὶ ἀμείνω γεννήσειαν ἢ ἐξ ὧν σὺ γέγονας. ( 157, 1) ἥ τε γὰρ πατρῴα
ὑμῖν οἰκία, ἡ Κριτίου τοῦ Δρωπίδου, καὶ ὑπὸ Ἀνακρέοντος καὶ ὑπὸ Σόλωνος
καὶ ὑπ’ ἄλλων πολλῶν ποιητῶν ἐγκεκωμιασμένη παραδέδοται ἡμῖν, ὡς διαφέρουσα
κάλλει τε καὶ ἀρετῇ καὶ τῇ ἄλλῃ λεγομένῃ εὐδαιμονίᾳ, καὶ αὖ ἡ πρὸς ( 158,
1) μητρὸς ὡσαύτως· Πυριλάμπους γὰρ τοῦ σοῦ θείου οὐδεὶς τῶν ἐν τῇ ἠπείρῳ
λέγεται καλλίων καὶ μείζων ἀνὴρ δόξαι εἶναι, ὁσάκις ἐκεῖνος ἢ παρὰ μέγαν
βασιλέα ἢ παρὰ ἄλλον τινὰ τῶν ἐν τῇ ἠπείρῳ πρεσβεύων ἀφίκετο, σύμπασα
δὲ αὕτη ἡ οἰκία οὐδὲν τῆς ἑτέρας ὑποδεεστέρα. ἐκ δὴ τοιούτων γεγονότα
εἰκός σε εἰς πάντα πρῶτον εἶναι. τὰ μὲν οὖν ὁρώμενα τῆς ἰδέας, ὦ φίλε
παῖ Γλαύκωνος, δοκεῖς μοι οὐδένα τῶν πρὸ σοῦ ἐν οὐδενὶ ὑποβεβηκέναι· (
158, 2) εἰ δὲ δὴ καὶ πρὸς σωφροσύνην καὶ πρὸς τἆλλα κατὰ τὸν τοῦδε λόγον
ἱκανῶς πέφυκας, μακάριόν σε, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ φίλε Χαρμίδη, ἡ μήτηρ ἔτικτεν.
ἔχει δ’ οὖν οὕτως. εἰ μέν σοι ἤδη πάρεστιν, ὡς λέγει Κριτίας ὅδε, σωφροσύνη
καὶ εἶ σώφρων ἱκανῶς, οὐδὲν ἔτι σοι ἔδει οὔτε τῶν Ζαλμόξιδος οὔτε τῶν
Ἀβάριδος τοῦ Ὑπερβορέου ἐπῳδῶν, ἀλλ’ αὐτό σοι ἂν ἤδη δοτέον εἴη τὸ τῆς
κεφαλῆς φάρμακον· ( 158, 3) εἰ δ’ ἔτι τούτων ἐπιδεὴς εἶναι δοκεῖς, ἐπᾳστέον
πρὸ τῆς τοῦ φαρμάκου δόσεως. αὐτὸς οὖν μοι εἰπὲ πότερον ὁμολογεῖς τῷδε
καὶ φῂς ἱκανῶς ἤδη σωφροσύνης μετέχειν ἢ ἐνδεὴς εἶναι; ᾿Ανερυθριάσας οὖν
ὁ Χαρμίδης πρῶτον μὲν ἔτι καλλίων ἐφάνη - καὶ γὰρ τὸ αἰσχυντηλὸν αὐτοῦ
τῇ ἡλικίᾳ ἔπρεψεν - ἔπειτα καὶ οὐκ ἀγεννῶς ἀπεκρίνατο· εἶπεν γὰρ ὅτι οὐ ῥᾴδιον εἴη ἐν τῷ παρόντι οὔθ’ ὁμολογεῖν οὔτε ἐξάρνῳ εἶναι τὰ ἐρωτώμενα.
( 158, 4) ἐὰν μὲν γάρ, ἦ δ’ ὅς, μὴ φῶ εἶναι σώφρων, ἅμα μὲν ἄτοπον αὐτὸν
καθ’ ἑαυτοῦ τοιαῦτα λέγειν, ἅμα δὲ καὶ Κριτίαν τόνδε ψευδῆ ἐπιδείξω καὶ
ἄλλους πολλούς, οἷς δοκῶ εἶναι σώφρων, ὡς ὁ τούτου λόγος· ἐὰν δ’ αὖ φῶ
καὶ ἐμαυτὸν ἐπαινῶ, ἴσως ἐπαχθὲς φανεῖται. ὥστε οὐκ ἔχω ὅτι σοι ἀποκρίνωμαι.
Καὶ ἐγὼ εἶπον ὅτι μοι εἰκότα φαίνῃ λέγειν, ὦ Χαρμίδη. Καί μοι δοκεῖ, ἦν
δ’ ἐγώ, κοινῇ ἂν εἴη σκεπτέον εἴτε κέκτησαι ( 158, 5) εἴτε μὴ ὃ πυνθάνομαι,
ἵνα μήτε σὺ ἀναγκάζῃ λέγειν ἃ μὴ βούλει, μήτ’ αὖ ἐγὼ ἀσκέπτως ἐπὶ τὴν
ἰατρικὴν τρέπωμαι. εἰ οὖν σοι φίλον, ἐθέλω σκοπεῖν μετὰ σοῦ· εἰ δὲ μή,
ἐᾶν. Ἀλλὰ πάντων μάλιστα, ἔφη, φίλον· ὥστε τούτου γε ἕνεκα, ὅπῃ αὐτὸς
οἴει βέλτιον σκέψασθαι, ταύτῃ σκόπει. Τῇδε τοίνυν, ἔφην ἐγώ, δοκεῖ μοι
βελτίστη εἶναι ἡ σκέψις περὶ αὐτοῦ. δῆλον γὰρ ὅτι εἴ σοι πάρεστιν σωφροσύνη,
ἔχεις τι περὶ αὐτῆς δοξάζειν. ἀνάγκη γάρ που ἐνοῦσαν αὐτήν, εἴπερ ἔνεστιν,
αἴσθησίν τινα παρέχειν, ἐξ ἧς δόξα ἄν τίς σοι περὶ αὐτῆς εἴη ὅτι ἐστὶν
καὶ ὁποῖόν τι ἡ σωφροσύνη· ἢ οὐκ οἴει; ῎Εγωγε, ἔφη, οἶμαι.
Sententiae excerptae: Griech. zu "Platon" und "Charmides" Literatur: zu "Platon" und "Charmides"
- /Grie/plat/charm155.php - Letzte Aktualisierung: 30.12.2020 - 09:41 |