Archilochos stammte aus Paros. Er lebte um 650 v.Chr. Sein Leben war existentiell
bewegt in gleicher Weise von Dichtung und Söldnertum geprägt.
Seine Gedichte atmen Hass und Liebe.
1W |
|
|
|
εἰμὶ δ' ἐγὼ θεράπων
μὲν Ἐνυαλίοιο ἄνακτος
καὶ
Μουσ<έω>ν ἐρατὸν δῶρον ἐπιστάμενος. |
1 W [1 D] Nach Snell (Die Entdeckung des Geistes, S. 77f.)
belegt das Gedicht, dass es in der frühen Lyrik "wohl persönliche
Schicksale, aber nicht persönliche Leistung gibt". 1 Ἐνυάλιος
- ("kriegerisch") die mörderische Fratze des Krieges
(Ares) | 2 ἐρατός - lieblich (ἐράω) |
2W |
|
|
|
ἐν δορὶ μέν μοι
μᾶζα μεμαγμένη, ἐν δορὶ δ' οἶνος
Ἰσμαρικός· πίνω δ' ἐν δορὶ κεκλιμένος. |
2 W [2 D] ἐν δορί - auf meinem Speer beruht | τὸ δόρυ, δόρατος
- Lanze, Lanzenschaft; meton.: Krieg, Schlacht | ἡ μᾶζα - Gerstenbrot
(Nahrung der Sklaven und Soldaten) | μάσσω - kneten, zubereiten. Die
"Kriegervase von Mykene" stellt Soldaten dar mit einem Sack
Proviant und einem Schlauch Wein an ihrem Speer | 2 Ἰσμαρικός
- die thrakische Hafenstadt Ismaros ist schon bei Homer für ihren
Wein berühmt. Odysseus erhält dort vom Apollonpriester Maron
seinen Wein (Hom.Od.9,40ff., Hom.Od.9,196ff.) |
3W |
|
|
|
οὔτοι πόλλ'
ἐπὶ τόξα τανύσσεται, οὐδὲ θαμειαὶ
σφενδόναι, εὖτ' ἂν δὴ μῶλον Ἄρης
συνάγῃ
ἐν πεδίῳ· ξιφέων δὲ πολύστονον ἔσσεται ἔργον·
ταύτης γὰρ κεῖνοι δάμονές εἰσι μάχης
δεσπόται Εὐβοίης δουρικλυτοί. |
3W [3D] |
4W |
|
|
|
ἀλλ' ἄγε
σὺν κώ[θωνι θοῆς διὰ σέλματα νηὸς
φοίτα καὶ κοίλ[ων πώματ' ἄφελκε κάδων,
ἄγρει δ' οἶνον [ἐρυθρὸν ἀπὸ τρυγός· οὐδὲ γὰρ ἡμεῖς
νηφέμεν [ἐν φυλακῆι τῆιδε δυνησόμεθα. |
4 W [5a D] Ein Matrose (oder Sklave) soll dem Wachhabenden
aus dem Proviantraum des Schiffes Wein besorgen. |1 ὁ κώθων
- Krug, Becher | τὸ σέλμα - Ruderbank; Pl.: Verdeck | 2 τὸ πῶμα -
Deckel | τὸ κάδος - Krug | 3 ἀγρέω = αἱρέω | ἡ τρύξ, τρυγός
Trester, Hefe | νήφειν - nüchtern sein | ἡ φυλακή - Wachdienst |
5W |
|
|
ἀσπίδι μὲν Σαίων τις ἀγάλλεται,
ἣν παρὰ θάμνωι,
ἔντος ἀμώμητον,
κάλλιπον οὐκ ἐθέλων·
αὐτὸν δ' ἐξεσάωσα. τί μοι μέλει ἀσπὶς ἐκείνη;
ἐρρέτω· ἐξαῦτις κτήσομαι οὐ κακίω. |
5 W [6 D] Der Verlust des Schildes wird hier nicht traditionell
an seinem Symbolwert bemessen (Feigheit), sondern an seinem Gebrauchswert
(Wiederbeschaffungswert in der Relation zur Lebensrettung). Plutarch
berichtet, die Spartaner hätten Archilochos wegen dieses Gedichtes aus ihrer Stadt verbannt. Wiederaufnahme
bei Alkaios 49 D, Anakr. 51 D und Hor.c.2,7 | 1Σαΐων
- die Saier (Σάϊοι) lebten gegenüber
von Thasos in Thrakien | ἀγάλλεσθαι
- sich rühmen, prunken | ὁ θάμνος
- Gebüsch, Strauch | 2 τὸ ἔντος
- Gerät, Waffe (sonst Pl.: τἀ ἔντεα)
| ἀμώμητος - untadelig
| κάλλιπον = κατ-έλιπον
(homer. Begriffe, die in diesem Zusammenhang ironisch wirken) |
3 θανάτου Gen. epexeg. zu τέλος
| andere Überlieferung: ψυχὴν ἐξεσάσωσα,
τί μοι μέλει
ἀσπὶς ἐκείνη
| 4 ἐρρέτω - er fahre hin! (Impt.
zu ἔρρειν - fortgehen, sich verziehen
| ἐξαῦτις - von neuem, bald
wieder. |
13W |
6D |
|
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 |
κήδεα
μὲν στονόεντα Περίκλεες οὔτέ τις ἀστῶν
μεμφόμενος θαλίηις τέρψεται οὐδὲ
πόλις·
τοίους γὰρ κατὰ κῦμα πολυφλοίσβοιο θαλάσσης
ἔκλυσεν, οἰδαλέους δ' ἀμφ' ὀδύνηις
ἔχομεν
πνεύμονας. ἀλλὰ θεοὶ γὰρ ἀνηκέστοισι κακοῖσιν
ὦ φίλ' ἐπὶ κρατερὴν τλημοσύνην ἔθεσαν
φάρμακον. ἄλλοτε ἄλλος ἔχει τόδε· νῦν μὲν ἐς ἡμ<έα>ς
ἐτράπεθ', αἱματόεν δ' ἕλκος ἀναστένομεν,
ἐξαῦτις δ' ἑτέρους ἐπαμείψεται. ἀλλὰ τάχιστα
τλῆτε, γυναικεῖον πένθος ἀπωσάμενοι. |
13 W [7 D] Trostgedicht: In Pseudo-Longins Περὶ
ὕψους 10,6-7 wird ein Gedicht des Archilochos „Über den Schiffbruch“ (ἐπὶ τοῦ
ναυαγἱου) erwähnt. In
dem fragmentarischen Gedicht beklagt Archilochos Landsleute, die bei dem Schiffbruch ihr Leben verloren haben, unter
anderen seinen Schwager und einen Angehörigen des Perikles aus
Paros (nicht weiter bekannt). An ihn richtet sich die Elegie. |
1 τὀ κῆδος – Sorge, Leid, Trauer
| στονόεις – schmerzlich,
bitter | κήδεα στονόεντα
ist abhg. von μεμφόμενος
– über herbes Leid klagend | τὶς ἀστῶν
– ein einzelner Bürger | 2 πόλις die
ganze Stadt | ἡ θαλίη – Freude, Feier,
Festlichkeit | 3 κατα-κλύζειν
– hinabspülen, verschlingen | 4 οἰδαλέος
– geschwollen, beklommen | ἀμφί + Dat. – wegen,
vor | 5 ὁ πνεύμων – Lunge,
h. (Pl.): Herz, Brust (= ὁ πλεύμων)
| ἀνήκεστος – unheilbar
(ἀκέομαι) | 6 ἐπι-τιθέναι
– verleihen | ἡ τλημοσύνη
–Fähigkeit des Ertragens, Geduld, Fassung | 7 τάδε
– sc. <κακά> - ein solches Unglück
| 8 τὸ ἕλκος – Wunde | ἀναστένειν
– beklagen | 9 ἐπαμείβεσθαί
τινα – zu jdm. überwechseln | τάχιστα
– zu ἀπωσάμενοι
| 10 τλῆτε – fasst euch! Seid starkmütig!
(cf. Hor. Epod. 16,39: muliebrem tollite luctum) |
14W |
|
|
Αἰσιμίδη, δήμου μὲν ἐπίρρησιν
μελεδαίνων
οὐδεὶς ἂν μάλα πόλλ' ἱμερόεντα πάθοι. |
14 W [9 D] Vgl. Mimn. 7 D | ἡ ἐπίρρησις
- Nachrede (= ὁ ψόγος) | μελεδαίνειν
- sich sorgen, sich kümmern | ἱμερόεις
- lieblich (ὁ ἵμερος - Sehnsucht) |
19W |
22D |
|
|
"οὔ
μοι τὰ Γύγ<εω> τοῦ πολυχρύσου μέλει,
οὐδ' εἷλέ πώ με ζῆλος, οὐδ' ἀγαίομαι
θ<εῶ>ν ἔργα, μεγάλης δ' οὐκ ἐρ<έω> τυραννίδος·
ἀπόπροθεν γάρ ἐστιν ὀφθαλμῶν ἐμῶν." |
19 W [22 D] nach Aristoteles ist dies der Anfang eines Spottgedichtes,
in dem Archilochos mit den Worten des Charon jemand heftiger schmäht, als wenn er
es mit eigenen Worten hätte tun wollen. Das Gedicht muss also
weiter gegangen sein: "Wenn ich nun aber den Soundso sehe, der
so reich und mächtig ist, dann packt mich Wut und Neid".
| Γύγης - Gyges (716-678), lydischer König, Zeitgenosse des Archilochos,
berühmt für seinen Reichtum (vgl. Herod.1,8-13) | τὰ Γύγ<εω>
- die Schätze des Gyges | μέλει μοί τινος - hier persönlich
konstruiert | 2 ὁ ζῆλος Neid (= φθόνος)
| ἀγαίομαι = ἄγαμαι
- eifere nach | 3 θεῶν ἔργα
- hohe Dinge | ἐρέω = ἐράω
- trachte nach | ἡ τυραννίς
- Tyrannenmacht (als
Ausdruck höchsten Glücks) | ἀπόπροθεν...
ὀφθαλμῶν - Sbj.: θεῶν
ἔργα καὶ τυραννίς
- denn solche Güter liegen mir fern |
30W |
31W |
|
1
2
3
4 |
ἔχουσα
θαλλὸν μυρσίνης ἐτέρπετο
ῥοδῆς τε καλὸν ἄνθος.
ἡ δέ οἱ κόμη
ὤμους κατεσκίαζε καὶ μετάφρενα. |
30 W /31W |
101W |
102W |
|
1
2 |
ἑπτὰ
γὰρ νεκρῶν πεσόντων, οὓς ἐμάρψαμεν ποσίν,
χείλιοι φονῆές εἰμεν,
|
1 |
Πανελλήνων ὀιζὺς
ἐς Θάσον συνέδραμεν. |
101W: Plut.Galb.27,9
102W: Strab.8,6,6 |
105W |
|
|
1
2
3 |
Γλαῦχ',
ὅρα· βαθὺς γὰρ ἤδη κύμασιν ταράσσεται
πόντος, ἀμφὶ δ' ἄκρα Γυρ<έω>ν ὀρθὸν ἵσταται νέφος,
σῆμα χειμῶνος, κιχάνει δ' ἐξ ἀελπτίης φόβος. |
105W |
114W |
|
|
1
2
3
4 |
οὐ
φιλ<έω> μέγαν στρατηγὸν οὐδὲ διαπεπλιγμένον
οὐδὲ βοστρύχοισι γαῦρον οὐδ' ὑπεξυρημένον,
ἀλλά μοι σμικρός τις εἴη καὶ περὶ κνήμας ἰδεῖν
ῥοικός, ἀσφαλ<έω>ς βεβηκὼς ποσσί, καρδίης πλέως. |
114 W [60D] Das Gedicht kontrastiert äußeres Aussehen
(Schönheit) mit innerem Wert (Tapferkeit) | 1 διαπλίσσεσθαι
- mit gespreizten Beinen einhergehen, einherstolzieren | 2 ὁ
βόστρυχος - Haarlocke
| γαῦρος - sich brüstend, stolz
| ὑπο-ξυρεῖν ein wenig
scheren, modisch frisieren | 3 ἡ κνήμη
- Unterschenkel, Schienbein, Wade | 4 ῥοικός
- gebogen, krummbeinig | πλέως = πλήρης |
122W |
|
|
1
2
3
4
5
6
7
8
9 |
"χρημάτων
ἄελπτον οὐδέν ἐστιν οὐδ' ἀπώμοτον
οὐδὲ θαυμάσιον, ἐπειδὴ Ζεὺς πατὴρ Ὀλυμπίων
ἐκ μεσαμβρίης ἔθηκε νύκτ', ἀποκρύψας φάος
ἡλίου +λάμποντος, λυγρὸν+ δ' ἦλθ' ἐπ' ἀνθρώπους δέος.
ἐκ δὲ τοῦ καὶ πιστὰ πάντα κἀπίελπτα γίνεται
ἀνδράσιν· μηδεὶς ἔθ' ὑμ<έω>ν εἰσορ<έω>ν θαυμαζέτω
μηδ' ἐὰν δελφῖσι θῆρες ἀνταμείψωνται νομὸν
ἐνάλιον, καί σφιν θαλάσσης ἠχέεντα κύματα
φίλτερ' ἠπείρου γένηται, τοῖσι δ' ὑλέειν ὄρος. |
122 W [74b D] Das Gedicht bezieht sich auf die Sonnenfinsternis
am 5. April 648 v.Chr., die Archilochos wahrscheinlich in Thasos erlebte. | 1ἄελπτος
– unerwartet, undenkbar | ἀπώμοτος
– abgeschworen, abzuschwören (vgl. Soph.Ant.388: βροτοῖσιν
οὐδέν ἐστ’ ἀπώμοτον)
| 3 ἐκ μεσεμβρίης
– am hellen Mittag | τὸ φάος = τὸ
φῶς – das Licht | 4 λυγρός
– traurig, unheilvoll (ὑγρὸν δέος
– kaltes Grausen) | 5 ἐκ δὲ τοῦ
- infolgedessen (seitdem, daher) | ἐπίελπτος
– erwartet, erwartbar, möglich | πάντα
καὶ πιστὰ <γίγνεται>
καὶ ἐπίελπτα
γίγνεται | 7 θῆρες
– Landtiere | ἀνταμείβομαί
τινί τι – tausche mit jdm. etwas aus
| ὁ νομός – Weideplatz | 8 ἐνάλιος
– im Meer befindlich | ἠχέεις = ἠχήεις
– widerhallend, tosend | 9 ἡ ἤπειρος
– Festland | ὑλήειν = ὑλῆεν
– waldig
Nach Fränkel lautet der verlorene Schluss des Gedichtes (durch
den erst Lykambes als Sprecher bekannt wurde): „So wundere ich mich
denn auch nicht über die Scheußlichkeiten, die meine Tochter
Neobule begangen hat“. |
126W |
|
|
1
2 |
ἓν
δ' ἐπίσταμαι μέγα,
τὸν κακῶς <μ'> ἔρδοντα δεινοῖς ἀνταμείβεσθαι κακοῖς. |
126W |
128W |
67aD |
|
1
2
3
4
5
6
7 |
θυμέ,
θύμ', ἀμηχάνοισι κήδεσιν κυκώμενε,
+ἀναδευ δυσμενῶν+ δ' ἀλέξ<εο> προσβαλὼν ἐναντίον
στέρνον +ἐνδοκοισιν ἐχθρῶν πλησίον κατασταθεὶς
ἀσφαλ<έω>ς· καὶ μήτε νικ<έω>ν ἀμφάδην ἀγάλλεο,
μηδὲ νικηθεὶς ἐν οἴκωι καταπεσὼν ὀδύρεο,
ἀλλὰ χαρτοῖσίν τε χαῖρε καὶ κακοῖσιν ἀσχάλα
μὴ λίην, γίνωσκε δ' οἷος ῥυσμὸς ἀνθρώπους ἔχει. |
128 W [67 a/b D] 1 Vgl. Hom.Od.20,18:
τέτλαθι δή, κραδίη;
der θυμός ist das Organ für Stimmungen
und Gefühle; er bildet hier keine innere Konstante mehr | ἀμήχανος
auswegslos, unheilbar, unstillbar | κυκάω
– mische, wühle auf; κυκώμενος
– in Aufruhr; h.: gequält | 2 ἀλέξομαί
τινα – wehre jdn. von mir ab, verteidige mich
gegen jdn. | 3 δοκεύω – lauere auf,
stelle nach (zu δέχομαι) | 4 ἀμφαδήν
– offen (ἀνα-φαίνω) | 6
ἀσχαλάω – ärgere mich, bin
zornig, betrübt | οἷος ῥυσμὸς
ἀνθρώπους ἔχει:
es gibt ein ἐξαῦτις (5 W, 25
W) |
131W |
132W |
|
1
2
3 |
τοῖος
ἀνθρώποισι θυμός, Γλαῦκε Λεπτίν<εω> πάι,
γίνεται θνητοῖς, ὁποίην Ζεὺς ἐφ' ἡμέρην ἄγῃ.
καὶ φρονεῦσι τοῖ’, ὁκοίοισ’ ἐγκυρέωσιν ἔργμασιν. |
13/132 W [68 D] Anklang an Hom.Od.18,136f. | Γλαῦκος - auf Thasos wurde 1955 das Epigramm für diesen
Glaukos, den Sohn des Leptines gefunden | ἐγκυρέω
τινί - gerate in etwas hinein, stoße auf
etwa | τὸ ἔργμα = τὀ
ἔργον - Werk, Tat (auch: Hindernis, von:
εἴργω) |
201W |
|
|
1
|
πόλλ'
οἶδ' ἀλώπηξ, ἀλλ' ἐχῖνος ἓν μέγα. |
201 W |
215W |
|
|
|
καί μ' οὔτ' ἰάμβων
οὔτε τερπωλ<έω>ν μέλει. |
215 W ἰάμβων - entweder ist
das Fest der "Jamboi" gemeint (West) oder die Dichtungsgattung
(was dann der erste Beleg wäre) | ἡ τερπολή
- Vergnügung (= ἡ τέρψις) |
Sententiae excerptae: Griech. zu "Archiloch" Literatur: zu "Archiloch"796
Archilochos
Adler und der Fuchs
in: Mader (Hg): Antike Fabeln (dtv) 1973
797
Archilochos / Lasserre/Bonnard
Archiloque, Fragments, Text und Übersetzung von F.Lasserre u. A.Bonnard
Paris 1958
798
Archilochos / Tarditi, I.
Archil., Fragm.ed., vetera testim.collegit I.Tarditi (Lyric.Graec.2)
Rom 1968
799
Archilochos / Treu, M.
Archilochos, gr.u.dtsch, Hg v.M.Treu
München 1959/1979
2383
Fraenkel, H.
Dichtung und Philosophie des frühen Griechentums. Eine Geschichte der griechischen Epik, Lyrik, Prosa bis zur Mitte des fünften Jahrhunders
New York 1951; München (Beck) 1962
162
Fränkel, H.
Homer. Hesiod. Lyrik (Archilochos .Alkman. Sappho. Alkaios. Semonides. Mimnermos)
in: Dichtung und Philosophie, 1962
1449
Fränkel, H.
Dichtung und Philosophie des frühen Griechentums. Eine Geschichte der griechischen Epik, Lyrik und Prosa bis zur Mitte des 5. Jhs.
München (Beck) 2/1962
1526
Schadewaldt, W.
Die frühgriechische Lyrik. Tübinger Vorlesungen Bd. III
Frankfurt/M (Suhrkamp) 1/1989
- /Grie/lyr/LyrArchil01.php - Letzte Aktualisierung: 29.12.2020 - 17:52 |